- چهارشنبه, 08 سنبله 1402|08:00
- 0 نظر
نگاهی فشرده به وضعیت آزادی بیان و آزادی رسانه ها درطی دوسال سلطه طالبان
آزادی بیان در دو دوهه گذشته به عنوان بزرگترین دستاورد نظام سیاسی جمهوریت در افغانستان مطرح بود و همراه به عنوان یک امتیاز مثبت برای این کشور در نظر گرفته می شد.
آزادی بیان در دو دوهه گذشته به عنوان بزرگترین دستاورد نظام سیاسی جمهوریت در افغانستان مطرح بود و همراه به عنوان یک امتیاز مثبت برای این کشور در نظر گرفته می‌شد.
اما از زمان تسلط مجدد گروه افراطی طالبان، آزادی بیان در این کشور از بین رفته و آهسته آهسته نام افغانستان در این عرصه از تمام پلتفرم‌های جهانی حذف می‌شود.
سال قبل، نام افغانستان از «ائتلاف جهانی آزادی بیان» حذف و عضویتش در این نهاد لغو شد و کشورهای کانادا و هالند که به صورت مشترک ریاست این نهاد را به عهده دارند، اعلام کردهاند که وضعیت رسانه‌های افغانستان دیگر مطابق تعهدات این نهاد نیست.
افغانستان در سال 1398 عضویت ائتلاف جهانی آزادی بیان را به دست آورده بود و متعهد شده بود که مطابق معیارها و قوانین این ائتلاف فعالیت کند.
حکومت پیشین افغانستان عضویت در این نهاد را به عنوان یک دستاور بزرگ تبلیغ میکرد و در آن زمان مورد استقبال گسترده قرار گرفت.
اما اکنون که نام افغانستان از این نهاد حذف شده است، بسیاری از نهادهای رسانه‌ای، خبرنگاران و رسانه‌های افغانستان نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند و اظهار نگرانی کرده است.
در آستانه دومین سال تسلط گروه طالبان بر افغانستان، روند جدید بازداشت روزنامه نگاران و اصحاب رسانه آغاز شده و نهادهای داخلی و بین المللی نیز گزارش داده اند که دو سوم خبرنگاران این کشور این حرفه را رها کرده اند.
طالبان پس از تصرف قدرت در اسد سال گذشته خورشیدی، محدودیت‌های بی‌شماری بر رسانه‌ها و کارمندان رسانه‌ای وضع کردهاند. آنان در نخستین گام از رسانه‌ها خواستند از نشر و پخش سریال‌های خارجی، موسیقی و اعلانات تجارتی که در آن تصاویر زنان باشد، خودداری کنند. در قوس سال گذشته بر پوشش ظاهری خبرنگاران زن نیز محدودیت وضع کردهاند.
بر اساس تازه ترین گزارشها در طی ده روز اخر (9) خبرنگار از فقیرمحمد فقیرزی و جان‌آغا صالح، خبرنگاران رادیو کلید در ولایت ننگرهار، حبیب سراب، خبرنگار آریانانیوز در ولایت پکتیا و حسیب حساس، خبرنگار رادیو سلام‌وطندار در ولایت قندوز از سوی طالبان بازداشت شدهاند.
علاوه بر این، بر اساس معلومات مرکز خبرنگاران افغانستان، مرتضی بهبودی، خبرنگار افغانستانی – فرانسوی امین‌الله عالمی، مؤسس و صاحب‌امتیاز رادیوی محلی «ممتاز» در فاریاب از جمله خبرنگاران زندانی هستند.
در عین حال، طالبان در ماه جاری فعالیت یک شبکه تلویزیونی، یک ایستگاه رادیو و یک فرستنده رادیویی را در ولایت ننگرهار در شرق افغانستان، متوقف کردند.
نمایندگی سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان در مورد شمار کارمندان بازداشت‌شده و وضعیت آنان جزئیاتی نداده است. دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد گفته است که به طالبان”تعهدات شان را بر اساس قوانین بین‌المللی برای احترام و تقویت آزادی دیدگاه و بیان یادآوری می‌کند”یوناما افزوده که همچنین به طالبان حقوق همه‌ی کسانی را که در بازداشت هستند برای دیدن خانواده و وکیل شان و دانستن اتهامات شان، یادآوری می‌کند.
دفتر نی بازداشت فقیرزی، صالح، سراب و حساس را «غیراصولی» دانسته و گفته است که این روند می‌تواند فشار بر خبرنگاران پنداشته شود. به‌گفته‌ی نی، در صورتی که این اقدامات ادامه یابد، خبرنگاران در فضای ترس قرار می‌گیرند و آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات در افغانستان نیز با چالش جدی مواجه می‌شود.
دفتر حمایت‌کننده‌ی رسانه‌های آزاد افغانستان از مسئولان امنیتی در ولایت‌های یادشده خواسته است که خبرنگاران بازداشت‌شده را هرچه زودتر رها کنند و در صورتی که ادعایی در برابر آنان مطرح باشد، باید از طریق کمیسیون تخطی رسانه‌ها پیگیری شود.
پیش از این مرکز خبرنگاران افغانستان و فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران نیز در مورد موج جدید بازداشت خبرنگاران در کشور ابراز نگرانی کرده بودند و خواستار آزادی فوری خبرنگاران بازداشت‌شده از بند طالبان شده بودند.
درهمین حال کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران اعلام کرد که از اگست 2021 تاکنون دستکم 64 خبرنگار در افغانستان بخاطر کار خود بازداشت شدهاند.
مسئولان این کمیته می‌گویند آنان تقریبا هر روز از خبرنگاران افغان درباره رفتار خصمانه طالبان با آنان می‌شنوند.
به لیه‌‌یی، یکی از مسئولان کمیته بین‌المللی محافظت از خبرنگاران همزمان با دومین سالگرد تسلط طالبان بر افغانستان در یادداشتی که در روزنامه نیکی آسیا منتشر شده است، نوشت فضای رسانه‌ای افغانستان که زمانی پر جنب‌وجوش بود، از زمان سقوط کابل زیر فشارسانسور، تهاجم، دستگیری‌های خودسرانه و محدودیت‌ها علیه خبرنگاران زن تحت فشار قرار دارد.
خانم لیه‌‌یی میگوید با گذشت دو سال، سرکوب رسانه‌ها در افغانستان بدون وقفه ادامه یافته است.
در دو سال گذشته برخی وبسایت رسانه‌های داخلی افغانستان بسته شده، موارد متعددی از ضرب‌وشتم و آزار خبرنگاران گزارش شده و شماری از رسانه‌های بین‌المللی از فعالیت در داخل کشور منع شدهاند.
این مقام کمیته حفاظت از خبرنگاران نوشت طالبان گاهی از قوانین آپارتاید جنسیتی خود برای حمله به رسانه‌ها استفاده کرده است.
ترک شغل توسط اکثریت خبرنگاران
در حالی که طالبان روند جدید بازداشت خبرنگاران را آغاز کرده، سازمان های بین المللی از جمله گزارشگران بدون مرکز گزارش داده که دو سوم از خبرنگاران این کشور این حرفه را رها کرده اند.
بر اساس تازه ترین گزارش این نهاد، 80 درصد از خبرنگاران زن در افغانستان نیز به دلیل محدودیت های طالبان مجبور شده اند که شغل خبرنگاری را ترک کنند.
سازمان گزارشگران بدون مرز میگوید که از 15 آگست سال 2021 میلادی تا اکنون، 80 درصد از خبرنگاران زن در افغانستان مجبور شدهاند که کار شان را ترک کنند
این نهاد گزارش در آستانه‌ی دومین سال تسلط طالبان منتشر کرده، نوشته است که در این مدت بیش از دو سوم خبرنگاران افغانستان این حرفه را رها کردهاند.
سازمان مذکور نوشته است که خبرنگاران افغانستان با وجود سرکوب طالبان، برای زنده نگهداشتن روزنامه‌نگاری در این کشور مبارزه میکنند.
این نهاد با شماری از این خبرنگاران در داخل و خارج از کشور گفت‌وگو کرده است، یکی از این افراد یک خبرنگار زن است که هنوز به برای یک شبکه‌ی تلویزیونی در کابل کار می‌کند و «به دلایل موجه» هویتش افشا نشده است.
این خبرنگار زن به گزارشگران بدون مرز گفته است که وضعیت خبرنگاران زن «هر روز بدتر می‌شود» و او «صرفا به دلیل زن بودن» از حق پوشش بسیاری از رویدادهای خبری محروم شده است.
او با اشاره به محدودیت‌های طالبان بر کار خبرنگاران زن گفته است که " بسیاری از خبرنگاران زن مجبور به ترک کار خود شدهاند. بسیاری‌ها ترجیح دادند به‌جای اینکه پشت میز کار خود زندانی باشند، اتاق خبر را ترک کنند و در خانه بمانند."
گزارشگران بدون مرز در این گزارش به‌نقل از انجمن مستقل خبرنگاران افغانستان (AIJA ) نوشته است که در دو سال گذشته بیش از نیمی از 547 رسانه ثبت شده در افغانستان تعطیل شدهاند.
این نهاد افزوده که اکنون از 150 شبکه‌ی تلویزیونی در افغانستان کمتر از 70 شبکه، از 307 ایستگاه رادیویی 170 رادیو و از 31 خبرگزاری 18 خبرگزاری، هنوز فعالیت میکنند.
ظریف کریمی، مسئول نهاد حمایت کننده رسانه‌های آزاد افغانستان (نی) به گزارشگران بدون مرز گفته است که "اگر وضعیت به‌همین صورت پیش برود، بسیاری از رسانه‌ها به زودی مجبور خواهند شد که دروازه‌های خود را ببندند."
در این گزارش آمده است که چالش‌ها برای خبرنگاران در داخل افغانستان «بسیار بزرگ» هستند و آنها بر اثر بازداشت‌ها و آزار و اذیت طالبان «وحشت زده، لِه شده و مأیوس» شدهاند و به خود سانسوری روی آورده است.
این نهاد به نقل از خبرنگاران یک تلویزیون نوشته است که خبرنگارانی که «منصفانه و دقیق» گزارش داده‌اند، یا زندانی شدهاند و یا مجبور به ترک کار و یا هم مجبور به ترک کشور.
این خبرنگار گفته است که "وظیفه‌ی اصلی طالبان سانسور است. طالبان هیچ مخالفتی را با سیاست‌های‌شان تحمل نمی‌کنند. ما این‌جا هیچ حامی نداریم، فقط می‌دانیم که باید با آن [محدودیت‌های طالبان] کنار بیایم"
گزارشگران بدون مرز نوشته است که مدیران و سردبیران رسانه‌ها نیز به خوبی می‌دانند که اگر بخواهند در افغانستان فعالیت خود را ادامه دهند، مجبور هستند که از قوانین طالبان پیروی کنند.
تعطیلی گسترده رسانه ها
گزارشگران بدون مرز در گزارش جدید خود از تعطیلی گسترده رسانه های افغانستان نیز خبر داده است، نهاد مذکور گفته است که در دو سال گذشته و زیر سلطه طالبان بیش از نیمی از رسانه های افغانستان تعطیل شده اند. بر اساس گزارش فوق در سال 2021 میلادی در افغانستان 547 رسانه ثبت شده وجود داشت که اکنون بیش از نیمی از آنها تعطیل شده است.
این نهاد گزارش داده که اکنون از 150 شبکه تلویزیونی در افغانستان کمتر از 70 شبکه، از 307 ایستگاه رادیویی 170 رادیو و از 31 خبرگزاری 18 خبرگزاری، هنوز فعالیت می کنند.
گزارشگران بدون مرز در عین حال از ظهور نسل جدیدی از روزنامه نگاران افغانستان خبر داده است و گفته است که آنها در تبعید و از طریق فعالیت آنلاین برای زنده نگهداشتن حرفه روزنامه نگاری در افغانستان، مبارزه می کنند.
از زمان تسلط دوباره گروه طالبان بر افغانستان، محدودیت های شدید علیه رسانه های افغانستان و فعالیت خبرنگاران این کشور وضع شده است.
بر اساس گزارش نهادهای مدافع خبرنگاران افغانستان، این گروه در دو سال گذشته به صورت پیوسته در پی سرکوب و بازداشت خبرنگاران افغانستان بوده است و شمار زیادی از خبرنگاران را در زندان ها شکنجه کرده اند.
درهمین حال اتحادیه خبرنگاران آزاد افغانستان در تازه ترین یافته‌های شان میگوید که در دو ساله گذشته بیش از دوصد مورد خشونت و بازداشت خبرنگاران نیز به ثبت رسیده که 13 تن آنان تا اکنون در زندان به سر می برند. در گزارش این نهاد آمده که پس از حاکمیت دوباره طالبان، بیش از هفت هزار کارمندن رسانه‌ای به شمول زنان شغل‌های شان را از دست داده اند و شماری هم به بیرون از کشور مهاجرت کرده اند.
پس از فروپاشی نظام جمهوریت، جامعه رسانه‌ای نیز همانند ده‌ها سکتور دیگر با چالش‌ها و محدودیت‌های جدی در کشور مواجه شده است.
حجت‌الله مجددی، مسوول اتحادیه ژورنالستان آزاد افغانستان میگوید که:«قبل از پیروزی امارت اسلامی 600 رسانه داشتیم در افغانستان که از این جمله فعلاً 213 رسانه بسته است که از این میان بیشتر رسانه‌های چاپی ما بسته است
یافته‌های این نهاد نشان میدهد که در دو سال گذشته بیش از دوصد مورد خشونت و بازداشت خبرنگاران در کشور به ثبت رسیده که از این میان سیزده خبرنگار تا اکنون در زندان به سر می‌برند.
حجت‌الله مجددی، مسوول اتحادیه ژورنالستان آزاد افغانستان میگوید که:«تحت عنوان خبرنگار 13 یا 12 خبرنگار ما در بازداشت داریم که یکی آن آغای بهبودی است، یکی دیگر آن رسانه مربوطه وی تایید نمی کند که خبرنگار ما است و هشت نفر دیگر که در دو یا سه روز گذشته بازداشت شده اند.
حمایت از خبرنگاران آسیب پذیر
گزارشگران بدون مرز گفته است که از آگست سال 2021 تا اکنون 420 اقدام حمایتی برای حمایت از خبرنگاران افغانستان انجام داده است.
این نهاد گفته است در سال 2022 میلادی از 86 درخواست ویزا از سوی خبرنگاران افغانستان برای پناهندگی در کشورهای سومی و از جنوری سال 2023 تا کنون از 89 درخواست مشابه، حمایت کرده است که حمایت از درخواست‌های پناهندگی سیاسی نیز ادامه دارد و در سال 2022 میلادی به 36 متخصص رسانه و در سال 2033 به 15 نفر، کمک شده است.
این نهاد همچنین گفته است که به 100 خبرنگار افغانستان در سال 2022 و 79 خبرنگار دیگر در سال 2023 کمک مالی کرده است. ضمناً درگزارش این سازمان آمده است که این کمک‌ها بیشتر به خبرنگاران در معرض خطر برای تأمین هزینه‌های فوری زندگی، به ویژه هزینه‌های مربوط به اسکان مجدد در کشور سوم، صورت گرفته است.
گروه طالبان از زمان تسلط دوباره بر افغانستان محدودیت‌های شدید علیه خبرنگاران و رسانه‌های کشور وضع کردهاند و در موارد مختلف خبرنگاران را بازداشت و شکنجه کردهاند.
این گروه بر فعالیت خبرنگاران زن در افغانستان محدودیت‌های ویژه وضع کردهاند و آنها را مجبور کردهاند که هنگام اجرای برنامه‌های تلویزیونی ماسک سیاه بپوشند.
رسانه‌ها و آزادی بیان زیر تیغ سانسور
یکی از دلایل حذف نام افغانستان از ائتلاف جهانی آزادی بیان، سانسور شدیدی است که گروه طالبان بر رسانه‌ها و گردش اطلاعات در این کشور وضع کردهاند. این گروه از زمان تسلط بر افغانستان، فرامین زیادی را صادر کردهاند که آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها و گردش آزاد اطلاعات را محدود می‌کند.
سازمان گزارشگران بدون مرز موج بازداشت خبرنگاران افغانستان در ده روز اخیر را «سرکوب بی‌سابقه» دانسته و گفته است که طالبان در این مدت نُه خبرنگار را بازداشت کردهاند.
ملا هبت الله، رهبر گروه طالبان، به صورت مستقیم فرامین محدود کننده آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها را صادر کرده است.
محدودیت‌های که گروه طالبان بر رسانه‌های افغانستان وضع کردهاند، شامل محدودیت بر پوشش خبرنگاران زن و اجباری کردن پوشیدن ماسک سیاه هنگام اجرای برنامه، ممنوعیت اجرای برنامه‌های مشترک توسط خبرنگاران زن و مرد، ممنوعیت پخش بسیاری از سریال‌های خارجی، به شمول شماری از سریال‌های مذهبی که بر اساس روایت اهل تشیع از زندگی پیشوایان دین اسلام و پیامبران تهیه شده است.
علاوه بر این، این گروه به صورت متداوم به آزار و اذیت خبرنگاران پرداخته است و شماری از خبرنگاران را بازداشت، شکنجه و زندانی کرده است.
این عوامل باعث شده است که وضعیت افغانستان از لحاظ آزادی بیان، با عقب‌گرد بسیار وحشتناک مواجه شود و با آینده مبهم و نا معلوم مواجه باشد.
پیامدهای حذف از ائتلاف جهانی آزادی بیان
حذف نام افغانستان از ائتلاف جهانی آزادی بیان، واکنش‌های گسترده خبرنگاران را به همراه داشته است و نگرانی‌های زیادی در مورد وضعیت آزادی بیان، ابراز شده است.
خبرنگاران حذف نام این کشور را از ائتلاف جهانی آزادی بیان، نشانه‌ای از فراگیر شدن اختناق و خفقان در افغانستان می‌دانند و می‌گویند که شهروندان این کشور پس از این در زیر سلطه گروه طالبان، بیشتر از حقوق و آزادی‌های اساسی خود، محروم خواهند شد.
آنها همچنین به این باور هستند که حذف نام افغانستان از ائتلاف جهانی آزادی بیان، نشانگر شدت سرکوب، اختناق و خفقان در این کشور توسط گروه طالبان است.
خبرنگاران به این باور هستند که گروه طالبان با خبرنگاران و رسانه‌ها برخورد استخباراتی دارند و در تلاش هستند که خبرنگاران آزاد را از طریق گروه‌های استخباراتی خود شناسایی، بازداشت و ترور کنند.
به باور بسیاری از خبرنگاران، پیامد حذف نام افغانستان از پلتفرم‌های جهانی آزادی بیان و خفقانی که گروه طالبان در این کشور به وجود آورده است، این کشور را بیشتر به سمت خاموشی و بی صدایی به پیش خواهد برد و مردم افغانستان یکبار دیگر شاهد تکرار حوادث دو دهه قبل خواهند بود.
بدون تردید حذف نام افغانستان ائتلاف‌های جهانی، باعث نخواهد شد که طالبان سیاست خود را تغییر دهند بلکه این گروه خفقان را در فضای عمومی شدت خواهند بخشید و به سرکوب رسانه‌ها ادامه خواهند و آینده فاجعه باری در انتظار رسانه‌ها و خبرنگاران افغانستان خواهد بود.
خشونت و ارعاب خبرنگاران
در این شک نیست که در طی دوسال آخر خبرنگاران در افغانستان همواره از سوی گروه طالبان تحت تهدید قرار داشته‌اند و عامل قتل و کشتار بسیاری از خبرنگاران، این گروه است.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده توسط سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌های بین المللی، گروه طالبان مسئول بیشترین خشونت علیه خبرنگاران در دو دهه گذشته بوده‌اند.
اما در دو سال گذشته که این گروه بر افغانستان حاکم بوده‌اند نیز خشونت علیه خبرنگاران را کنار نگذاشته‌اند و بارها خبرنگاران را در خیابان‌ها شلاق زدند و سرکوب کردند.
خشونت و سرکوب گروه طالبان باعث شده است که بسیاری از خبرنگاران کشور را ترک بکنند و شماری از خبرنگاران نیز که در کشور باقی مانده‌اند، یا در خفا زندگی کنند و یا اینکه از ترس جان شان، نتوانند فعالیت آزاد خبرنگاری داشته باشند.
واقعیت این است که گروه طالبان نمی‌توانند یک جامعه آزاد را برتابند و در تلاش این هستند که جامعه را بیشتر به سمت تک صدایی و تک جنسیتی سوق دهند.
در چنین حاکمیتی، آزادی بیان اولین قربانی است و خبرنگاران دیگر هیچگاه نمی‌توانند که بدون ترس و هراس فعالیت کنند.
خبرنگاران قربانی حملات انتحاری و تروریستی
افغانستان به عنوان یکی از مرگ بارترین کشورهای جهان برای خبرنگاران محسوب می‌شود که سالانه تعداد زیادی خبرنگار قربانی مرگ و خشونت های جاری در این کشور می شوند.
از زمان تسلط گروه طالبان، خبرنگاران هدف حملات متعدد تروریستی و انتحاری قرار گرفته است که آخرین مورد آن حمله مرکز تبیان در شهر مزار شریف بود.
گروه طالبان در 22 ماه گذشته، نه تنها مکانیزمی برای حفاظت از خبرنگاران افغانستان ایجاد نکرده، بلکه مکانیزم های موجود از دوره حکومت قبلی را نیز از بین برده است.
در زمان نظام جمهوری نیز خبرنگاران افغانستان هدف حملات متعدد تروریستی قرار می گرفتند که مسئولیت شماری از آنها را گروه طالبان به عهده داشت.
اما در آن زمان، دولت مکانیزمی برای حمایت از رسانه ها ایجاد کرده بود و کمیته ویژه متشکل از مقامات دولت و مسئولان رسانه ها و نهادهای خبرنگاری به رهبری معاون دوم ریاست جمهوری، خشونت علیه خبرنگاران را بررسی می کرد و به نهادهای امنیتی افغانستان دستور رسیدگی به آنها را می داد.
در این کمیته نهادهای امنیتی چون ریاست عمومی امنیت ملی و وزارت امور داخله نیز عضو بودند و نمایندگان آنها همواره از بررسی پرونده های خشونت علیه خبرنگاران و رسیدگی به آنها، گزارش می داد.
اما پس از تسلط گروه طالبان، این کمیته لغو شد و اکنون هیچ گونه مکانیزمی برای بررسی پرونده های خشونت علیه خبرنگاران وجود ندارد و هیچ پرونده خشونت علیه خبرنگاران بررسی نمی شود.
با کاهش مکانیزم های حفاظتی از خبرنگاران در زیر سلطه گروه طالبان، اکنون بیشتر از هر زمانی در معرض خطر قرار دارند.
نهادهای خبرنگاری افغانستان، حملات تروریستی را که خبرنگاران را هدف قرار می دهد «اقدام آشکار علیه خبرنگاران و آزادی بیان» می دانند و محکوم می کنند.
کمیته بین المللی مصئونیت خبرنگاران گفته است که خبرنگاران افغانستان اکنون یکی از چالش برانگیز ترین شرایط کار می کنند و برای اطلاع رسانی و تهیه خبر، با مشکلات زیادی از جمله محدودیت های گروه طالبان و ناامنی، مواجه هستند.
نهادهای خبرنگاری همواره از افزایش محدودیت و ناامنی علیه خبرنگاران ابراز نگرانی کرده اند و گفته اند که این مسئله باعث خواهد شد که آزادی بیان و آزادی رسانه در کشور هر روز محدودتر شود و کار خبرنگاری دشوارتر.
مشکلات اقتصادی خبرنگاران
بی جهت نیست که حرفه خبرنگاری جزو مشاغل سخت و زیان آور است, چرا که مسئله اصلی اینجاست که اینقدر به این شغل بها داده نشده است. کمتر خبرنگاری می تواند از مزایای سخت و زیان آور بود شغل خود استفاده کند.
نداشتن بیمه، حقوق ناکافی، شکایت از خبرنگاران، نداشتن حداقل رفاهیات از جمله مشکلاتی است که خبرنگاران این کشور سال هاست با آن دست و پنجه نرم می کنند؛ این مشکلات گاه آن قدر سخت و بغرنج می شود که فردی پس از سال ها در این حوزه ناگزیر آن را کنار می گذارد، اما چه می توان کرد جز اینکه هر سال بیاییم همین حرف ها را بزنیم و برویم تا سال بعد...
خبرنگاران برای نشان دادن مشکلات مردم و کشف حقیقت تلاش میکنند، اما خودشان همیشه جزو فراموش‌شده‌ها هستند.این شغل مصائب و مشکلات بسیاری دارد اما راوی برای بیان آن وجود ندارد. دوسال است با حاکمیت مجدد گروه طالبان خبرنگاران زیادی بیکار شدند.بیکاری مشاغل دیگر در رسانه ها بازتاب داشت اما بیکاری و دغدغه معیشت خبرنگاران هیچ جا بیان نشد. فقر، بیکاری و بیچارگی گریبانگیر شمار زیادی از خبرنگاران افغان شده و آنان یکبار دیگر مجبور می‌شوند که صدای شان را بلند کنند. برخی از خبرنگاران از حکومت خواستار حمایت رسانه‌ها در افغانستان شده و می‌گویند که حمایت همه جانبۀ رسانه‌ها از سوی حکومت، باعث رشد فعالیت‌های رسانه‌یی و فراهم سازی زمینۀ کار برای خبرنگاران خواهد شد.
یحی جلیلی یکتن از خبرنگاران در یکی از شبکه های تلویزیونی میگوید که نپرداختن معاش‌های کارمندان به وقت معین آن وی را مجبور به ترک وظیفه کرده است .
“علت بیکاری من شرایط نامناسب اقتصادی می‌باشد که در این اواخر بیشتر رسانه‌های افغانستان به آن روبرو استند و توانایی پرداخت معاش‌های کارمندان شان را به وقت مشخص آن ندارد.”
زکریا فرودهر یکی از خبرنگاران گفت: در شرایط کنونی بزرگترین مشکل خبرنگاران مشکلات اقتصادی است، هزاران تن بیکار شدند و آنهایی که کار دارند نیز با مشکل اقتصادی جدی مواجه اند، زیرا معاشات شان به موقع پرداخت نمی‌شود.
از سویی هم، حمزه میرزایی یکی دیگر از خبرنگاران میگوید که چالش عمده بر سر راه کار رسانه‌ای عدم دسترسی به اطلاعات است. خبرنگاران در موارد زیادی نمی‌توانند از مسئولان معلومات بگیرند.
روح‌الله نوری، خبرنگار یکی از تلویزیون‌های کشور میگوید که بیکاری و مشکلات اقتصادی باعث شده است که بسیاری از خبرنگاران از فعالیت‌های خبری و رسانه‌یی دست بردارند.
رحمت الله رحیمپور، یکی دیگر از خبرنگاران کشور، میگوید که دسترسی به اطلاعات برای خبرنگاران بسیار محدود شده و همچنین بسیاری از خبرنگاران، به دلیل مشکلات اقتصادی مجبور به تغییر شغل شدند.
رفیع الله یزدان پرست، خبرنگار یکی از آژانس‌های خبری کشور بر این باور است که مشکلات و چالش‌های پیش آمده برای خبرنگاران و رسانه‌ها باید از طریق کمیسیون رسیدگی به تخطی‌های رسانه‌یی حل و فصل شود.
محمد روفیان یکتن از دیگر خبرنگار می گوید که در شرایط کنونی پس از سقوط جمهوریت بیشتر خبرنگاران بیکار شده اند. او تاکید دارد: "این بیکاری جدا از این که برای خود خبرنگاران آسیب رسانده است، بلکه یک نوع بازی نیز با سرنوشت شان صورت گرفته است، کسانیکه جان شان در خطر بود و باید در قدم نخست بیرون از افغانستان می‌رفتند، آنها کشیده نشده اند، در سردرکمی بسیار بزرگی روبرو استند".
این خبرنگار تاکید دارد که خبرنگاران زیر فشار دولت طالبان (ممنوع در روسیه)، قرار دارند.
او گفت: "فشار از طرف دولت جدید است، اما گونه که اگر شما در سابق می‌رفتید، یک تظاهرات را پوشش می‌دادید، به همان مسلک که داشتید، برای فعلن باید از آنها (طالبان)، اجازه بگیرند، اگر گفتن عکس نگیرن، باید نگیرین، مخصوصا به طبقه انات، اگر تظاهرات از آنان(زنان)، باشد فعالیت بسیار محدود است، فیلمبرداری، حتی اگر بخواهید یک کلیپ بگیرید، اجازه نمی دهند تا نزدیک شوین".
آقای روفیان تاکید دارد که شماری از خبرنگاران همچنان در ولایات زیر تهدید قرار دارند.
نامه «صدها» خبرنگار افغان به دبیرکل سازمان ملل
سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان در نامه‌ای سرگشاده به آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل از او خواستار توجه به خبرنگاران زندانی در زندان‌های طالبان، خبرنگاران گیرمانده در کشورهای سومی و «وضعیت اسفبار» رسانه‌ها در داخل افغانستان شده است.
در این نامه که به قول این نهاد با امضای 600 خبرنگار افغان به دبیر کل سازمان ملل فرستاده شده ، آمده است که با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان این کشور آزادی بیان به شدت محدود شده ولی از آن زمان هیچ اقدام عملی از سوی سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی برای تحت فشار قرار دادن حکومت طالبان، صورت نگرفته است.
سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان گفته است که نقض آزادی بیان، عدم استقلال رسانه‌ها و عدم حق دسترسی به اطلاعات در افغانستان باید در سطح بین المللی به عنوان یک «تراژدی انسانی» به رسمیت شناخته شود و علیه طالبان «مجازات‌ها و تحریم‌های شدید اعمال شود».
در این نامه خطاب به آقای گوترش آمده است: « با تأثر امروز در داخل افغانستان همه دستاوردها بر باد رفته و بیکاری، فقر، تحقیر و ترس ازمرگ، امان ما را بریده است و اگر در تبعید اجباری از کشور به سر می‌بریم درسراسرجهان سرگردانیم. درحقیقت معنا، ظرفیت‌های حرفه‌ای وهرآن چیزی که هویت جامعه رسانه‌ای را شکل داده بود، از دست داده‌ایم.»
این سازمان میگوید از آگوست/اوت 2021 که گروه طالبان قدرت را در افغانستان تصرف کردند حدود 60 در صد از رسانه‌های چاپی، صوتی و تصویری در این کشور مسدود شده است و از آن زمان بیش از صد خبرنگار بازداشت، تهدید و در مواردی مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند.
در نامه سرگشاده سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان عنوانی دبیر کل سازمان ملل تاکید شده است که مقامات طالبان که موازین بین‌المللی در مورد کار و کارمندان رسانه‌ها را نقض میکنند، «باید مجازات و مورد تحریم‌های شدید قرار بگیرند».
در این نامه از سازمان ملل متحد خواسته شده تا در زمینه رهایی خبرنگاران زندانی در افغانستان تحت تسلط طالبان و در قسمت کمک به خبرنگاران گیرمانده در کشورهای سومی، کمک شود.
خبرنگاران حامی این سازمان همزمان از دبیرکل سازمان ملل خواسته‌اند تا برای اطلاع‌رسانی بدیل، در زمینه ایجاد یک «شبکه بین‌المللی خبری حرفه‌ای» به آنها در تبعید کمک کند.
در نامه این نهاد گفته شده است که از زمان تسلط طالبان به قدرت در افغانستان 387 رسانه که به قول این سازمان 60 درصد رسانه‌ها در افغانستان بود، مسدود شده است و تا کنون 115 تن از روزنامه‌نگاران افغان دستگیر، تهدید یا شکنجه شدهاند.
آنها گفته‌اند شماری از خبرنگارنی که در کشورهای ایران و پاکستان گیرمانده‌اند در مواردی مجبور شدهاند تا برای رفع مشکلات اقتصادی «اعضای بدن خود را بفروش برسانند».
سازمان حمایت از خبرنگاران گفته است که بیشترین رقم خبرنگاران آسیب‌پذیر را زنان و دختران خبرنگار تشکیل میدهد.
این نهاد گفته است هر نوع «تعامل با حاکمیت طالبان و مدارا با آن، غیر قابل قبول است».
وضعیت خبرنگاران زن در دو سال پسین
زن‌تایمز درباره وضعیت خبرنگار زن در دوسال گذشته، با 32 خبرنگار زن در 12 ولایت مصاحبه انجام داده است که 17 تن از 32 خبرنگار زن که با نشریه مذکور صحبت کردهاند، پس از تسلط طالبان کارشان را از دست داده‌اند: 6 تن به دلیل زن بودن، از رسانه‌ای که در آن کار می‌کرده‌اند، اخراج شدهاند، 6 تن از آنان به دلیل متوقف شدن نشرات رسانه‌ها بیکار شدهاند و 5 تن دیگر نیز به دلیل وضع محدودیت و مسائل امنیتی وظایف‌شان را ترک کردهاند. اما 15 خبرنگار دیگر که تا کنون به کارشان ادامه داده‌اند، به زن‌تایمز گفته‌اند که به‌رغم مواجهه با تبعیض جنسیتی، آزار جنسی، تهدیدهای امنیتی، فشار برای ترک شغل، کار بدون دستمزد، دسترسی نداشتن به اطلاعات، سانسور طالبان و قوانین سخت‌گیرانه‌ی حجاب اجباری به کار خود ادامه می‌دهند.
در همین حال اواخر ماه حوت 1400 یک نظرسنجی توسط اتحادیه‌ی ملی خبرنگاران افغانستان نشان میدهد که نزدیک به 90 درصد از زنان روزنامه‌نگار «تبعیض جنسیتی را تجربه کردهاند»، در حالی که نزدیک به 80 درصد گفته‌اند که «در رژیم طالبان مورد توهین و تهدید قرار گرفته‌اند؛ از جمله تهدیدهای فیزیکی، سوء‌استفاده از سوی مقامات طالبان و تهدیدهای کتبی و شفاهی. این نظرسنجی همچنین حاکی است که 87 درصد از زنان روزنامه‌نگار، به دلیل ترس و وحشت، انگیزه‌ای برای کار در شرایط فعلی ندارند.
در ماه اسد سال 1401، گزارشگران بدون مرز گزارشی منتشر کرد که در آن گفته شده بود، از 2756 زن روزنامه‌نگار و کارمند رسانه در افغانستان قبل از تسلط طالبان، تنها 656 تن هنوز کار می‌کردند. در زمان انتشار این گزارش، زنان کارمند رسانه‌ای دیگر در 11 ولایت کشور از کار رسانه‌ای حذف شدهاند، در حالی که 85 درصد از کسانی که هنوز کار می‌کردند، در کابل مستقر بودند.
گزارش زنان سازمان ملل، که در ماه میزان سال 1401 درباره‌ی محدودیت‌های رسانه‌ای در افغانستان منتشر شد، نیز گفته است: «زنان روزنامه‌نگار نه‌تنها به دلیل موضوعاتی که پوشش می‌دهند، بلکه اغلب در بیرون از منزل یا خارج از خانواده، به دلیل به چالش کشیدن هنجارهای اجتماعی که مانع از مشارکت کامل زنان در زندگی عمومی و ارتباطات‌شان با مردان می‌شود، نیز مورد هدف قرار می‌گیرند.» در ماه دسامبر امسال، زن‌تایمز مواردی را گزارش کرده است که طالبان دستور حذف صدای زنان از رادیوها را داده است. به‌طور مثال، مقامات محلی طالبان در قندهار به رسانه‌ها دستور دادند که از پخش صدای زنان، حتی در برنامه‌های آشپزی و دینی خودداری کنند.
روایات خبرنگاران زن در دوسال پسین
وضعیت زنان در دوسال گذشته نه تنها که بد، بلکه اسفبار بوده‌است. بعد از آمدن طالبان، اکثریت خانم‌هایی که از اقشار مختلف مانند زنانی که به حیث قاضی، سارنوال، مقام حکومتی ، فعال جامعۀ مدنی، هنرمند و خبرنگار در جامعه فعال بودند، به دلیل تهدید‌هایی که وجود داشت، از افغانستان برآمدند. با این وجود، همچنان یک‌تعداد از خانم‌های فعال و نترس که از بطن جامعه برآمده بودند در اعتراض به عملکرد طالبان، در افغانستان اظهار وجود کردند اما با تآسف سرکوب‌ها، بازداشت‌ها و دستگیری‌هایی که وجود داشت، باعث شد که بخش عظیمی از این صداها به دلیل تهدیدها فروکش کند؛ اما هنوزتعداد قابل توجه از زنان فعال به صورت زیرزمینی به فعالیت‌هایشان ادامه می‌دهند که جای قدردانی دارد. آنچه که در دو سال گذشته اتفاق افتاد عملاً باعث شد زنان از عرصۀ سیاست، اقتصاد، اجتماع و آموزش کنار گذاشته شوند. اگر چه که در بخش‌های صحی هنوز تعداد ی از خانم‌ها فعال هستند که به وظیفه می‌روند، اما دربخش‌های دیگر، اکثریت خانم‌ها ازوظیفه کنار گذاشته شده اند. هیچ زنی در بخش رهبری و در دستگاه سیاست مشاهده نمی شود. به دلیل دیدگاه جنسیتی و افراطی که طالبان دارند؛ اجازۀ ورود به هیچ خانمی در دستگاه رهبری و سیاست داده نشده است. تعداد کمی از زنان خبرنگاری که در حال حاضر فعال هستند؛ مجبورند با محدودیت‌هایی که طالبان وضع کرده اند سر و صورت‌شان را هنگام اجرای وظیفه بپوشانند. امروزه در هر بخش حضور زنان، بسیار کم‌رنگ شده؛ بطوری که در بعضی ساحات مانند سیاست و مشارکت سیاسی زنان این حضورکاملاً صفر است. هیچ قاضی و سارنوال، اجازۀ برگشت به وظیفۀ قبلی خود را نیافته، زن‌های کماندوی ارتش از ترس طالبان به بیرون از کشور مهاجرت کرده اند و تعدادی که باقی مانده‌اند به شکل پنهانی زندگی می کنند. در خصوص تحصیل خانم‌ها و دختران هم، شاهد هستیم که دختران بالاتر از صنف 6 هنوز اجازۀ رفتن به مکتب را نیافته اند و دانشگاه ها به روی دختران بسته است و این می‌تواند بنا بردلایل مختلفی ازجمله اختلافات درونی طالبان و قرائت‌های افراطی آنان نسبت به حقوق زنان باشد. در بیست سال اخیر یک نیروی بسیار قدرتمند و با ظرفیت بالا از زنان در جامعۀ افغانستان ایجاد شده بود که می‌توانست بازوی قوی برای پیش‌برد جامعه باشد اما متأسفانه با روی کار آمدن طالبان این ظرفیت به حاشیه رانده شد که در این جا روایات چند از زنان شاغل(روزنامه نگاران) را بشرح فشرده بیان میدارم:
مریم(مستعار) یکی از خبرنگاران زن که وضعیت رقت‌بار زنان خبرنگار را با پوست و گوشت خود احساس کرده، از بغض و اندوه خبرنگاران زن حکایت‌های تلخ و دردناکی دارد. وی میگوید: «وضعیت اطلاع‌رسانی برای خانم‌ها خیلی چالش‌برانگیز و دشوار شده است. مشکل کاری برای خانم‌ها ده برابر افزایش یافته است. روزانه ساعت‌ها پشت دروازه ارگان‌های دولتی می‌ایستم، هیچ کسی برایم اطلاعات نمی‌دهد؛ چون من خانم هستم. می‌گویند برو همکار ظمرد خود را روان کن. وقتی همکار مرد ندارم، چه کار باید کنم؟ وضعیت غیرقابل تحمل است. وقتی به مسوولان طالبان صدا می‌گذارم، برایم می‌گویند که همکار مرد خود را روان کنید. این خیلی مشکل است. روزها برای دفتر گزارش ندارم.»
فرح(مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران، وضعیت خبرنگاران زن را دشوار و نگران‌کننده می‌خوانده میگوید: «وقتی برای تهیه گزارش در صحنه می‌روم، از مساله پوششم گرفته تا رویدادی را که می‌خواهم به صحنه بکشم، باید از نظر گذرانده شود و خیلی‌های‌شان سانسور می‌شود و کلاً ماجرایی را که باید بیان شود، نمی‌شود. دسترسی به اطلاعات خیلی مشکل است.»
می افزاید: روند اطلاع‌رسانی در دوره طالبان در کل تغییر کرده‌است و رسانه‌ها و خبرنگاران بیشتر به دلیل فضای محدودکننده به دنبال موضوعات واکنش‌برانگیز نیستند. به همین دلیل بیشتر کارهای رسانه‌ای در اکثر ولایات بر فعالیت‌های عادی و بازتاب برنامه‌های مقامات طالبان متمرکز شده‌است.
فروهر(مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران زن میگوید: به‌عنوان یک خبرنگار زن حق مصاحبه با مردان را ندارد. «به‌عنوان خبرنگار زن با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو هستم. نمی‌توانم برای تهیه گزارش بیرون بروم. بارها از سوی طالبان مورد خشونت لفظی قرار گرفته‌ام و در نحوه پوشش هر روز با محدودیت جدی‌تری مواجه هستیم.»
درهمین حال صدیقه(مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران زن میگوید: «کار برای روزنامه نگاران زن فعلاً خیلی محدود است. هر روز ما شاهد تبعیض جنسیتی هستیم و بارها مورد تبعیض قرار گرفته‌ام، چه در کار و یا بیرون از کار؛ حتا به ما به‌عنوان زن حق بیرون رفتن بدون برقع را نمی‌دهند. در هنگام تهیه گزارش واقعیت خیلی محدودیت دارم، از ندادن معلومات گرفته تا پوشش سوژه‌های مورد نظر که باید نشر شود، اما به دلیل امنیت از بسیاری سوژه‌ها ما می‌گذریم.»
این خبرنگار گفت: «وضعیت اطلاع‌رسانی هیچ خوب نیست، به‌ویژه برای خبرنگار زن محدودیت‌ها بیشتر شده است. هیچ چتر حقوقی و حمایتی وجود ندارد. نهادهای انگشت‌شمار حامی خبرنگاران نیز زیر تأثیر قرار دارند. از این ناحیه خبرنگاران دچار مشکلات هستند و هیچ نهادی نیست تا از خبرنگاران حمایت کند.»
طیبه(مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران میگوید: طالبان در ولایات حتی کنفرانس‌های مطبوعاتی و برنامه‌هایی مثل افتتاح پروژه‌ها را نیز بدون حضور رسانه‌های آزاد برگزار میکنند.
او می‌افزاید که موصوف و دیگر خبرنگاران بیشتر با روابط شخصی که دارند، از برنامه‌های طالبان آگاه شده و برای پوشش خبری آن اشتراک میکنند.
سمیه(مستعار) خبرنگار دیگری می افزاید: طالبان همواره از روند اطلاع رسانی خبرنگاران انتقاد داشته و به آنها هشدار داده‌اند که خبرها و گزارش‌های خلاف منافع طالبان را منتشر نکنند.
به گفته این خبرنگار، اگر خبرها و گزارشات به نفع طالبان باشد یا همانطور که آنها می‌خواهند منتشر شود، کاری ندارند؛ اما اگر خلاف آنچه باشد که آنها می‌خواهند، خبرنگاران با تهدید، احضار و بازداشت روبه‌رو خواهند شد.
این خبرنگار همچنین میگوید: «طالبان تلاش دارند تا فعالیت رسانه‌ها را محدود کنند. آنها حقیقت را دوست ندارند. من به خاطر نشر یک خبر در شرایطی بودم که می‌خواستم ولایت را ترک کنم.
طهورا(مستعار) در یکی از خبرگزاری ها منحیث گزارشگر کار میکرد میگوید، پس از سقوط نظام جمهوری اسلامی، تمام عرصه‌های کاری به شمول کار در رسانه، برای زنان محدود گردید؛ برخی خانم‌های خبرنگار کار شان را از دست دادند، شماری با مشکل معاش و برخی هم با چالش‌های دیگری مواجه شدند.
وی افزود، وقتی که نظام پیشین سقوط کرد، سخن‌گویان همه تغییر کردند، سخن‌گویان برخورد مسلکی با مطبوعات نداشتند، با خبرنگاران زن اصلا برخورد خوب نمی‌کردند، در برخی موارد خبرنگاران زن با خشونت نیز مواجه می‌شدند.
در همین حال، هدّا(مستعار) گویندۀ یکی از رسانه های تصویری میگوید، با تغییر نظام سیاسی خبرنگاران زن و دختران با مشکلات زیاد مواجه شدند؛ برای شان محدودیت‌های وضع گردید و در برخی موارد نظامیان با خانم‌های خبرنگار برخورد خوبی نداشتند ولی اخیرا مشکلات آنان تا حدی کم شده‌است.
اجباری شدن پوشیدن ماسک توسط مجریان زن در تلویزیون‌ها را کار دشوار خوانده، افزود، خبرنگاران و کارمندان رسانه‌یی با حجاب مشکلی ندارند اما ماسک چیزی است که شامل حجاب نمی‌شود و گوینده‌گان زن را با مشکل مواجه می‌سازد.
همچنان ثریا(مستعار) پس از سقوط نظام پیشین، کارش را از دست داده، میگوید که پس از سقوط نظام پیشین به دلیل این که برخی محدودیت‌ها وضع گردید، برخورد مسلکی با خبرنگاران نمی‌شد، کارش را ترک کرد و خانه‌نشین شد، اما اکنون مشکلات اقتصادی دامنگیرش شده‌است.
وی که با یک پدر ریش‌سفیدش مسئوولیت تامین نفقۀ خانواده 12 نفرشان شان می‌باشند، اظهار امیدواری کرد که به مشکل اقتصادی رسانه‌ها رسیده‌گی شود و برای خبرنگاران که کار شان را از دست داده اند، زمینۀ کار مساعد گردد.
فوزیه(مستعار) یکی از خبرنگاران که قبلا با یک تلویزیون خصوصی کار میکرد گفت: "زنان زیادی از خبرنگاران سرپرست و نان‌آور خانواده‌ها هستند، به شمول خبرنگاران. هر زن و دختری که در بیرون کار میکنند، من یکی از این خبرنگارانم که در خانه حبس هستم. ما بدبخت شده‌ایم. هیچ دختر را در حال حاضر طالبان اجازه به کار و رفتن به دانشگاه نمی‌دهد. آن زنان که نان‌آور خانه بود سرنوشت ما چه می‌شود بلاخره؟"
ضمنا صدف(مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران که کار خود از دست داده میگوید: سال‌ها برای ارزش‌های آزادی بیان و بازتاب مشکلات مردم کار کرده، اما اکنون خانه‌نشین شده است.
او میگوید: "ما خبرنگاران زن سال‌ها زحمت کشیدیم تنها هدف ما تلاش اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع بوده‌اند. امروز در چهار دیواری خانه‌ها مانند زندانی‌ها حبس هستند. بسیاری از ما نان‌آور خانواده‌های ما بودیم. با آمدن طالبان هر روز آزادی بیان محدود شده می‌رود. اگر این گونه ادامه یابد جای نگرانی است."
یاسمین بابر 25 ساله و خبرنگار یک رادیوی خصوصی در کابل است. او دستکم چهار سال در این رسانه مجری خبر بود؛ اما پس از صدور فرمان ممنوعیت کار زنان توسط طالبان، او و سه همکار دیگرش از رفتن بر سرکار منع شدهاند.
یاسمین گفته است: "مدیر مسوول ما شب زنگ زد که سر از فردا تا معلوم شدن اوضاع به کار نیایید. دقیقا نمی‌دانستم چه بگویم. طالبان وضعیت زنانی مانند من را در نظر نمی‌گیرد که وقتی کار نکنم، حتا نان خوردن ندارم."
یاسمین دوسال پیش پدرش را بر اثر مریضی از دست داده و تنها نان‌آور خانواده شش نفری‌اش است. او از روزی که بیکار شده به رسانه‌های زیادی درخواست کار داده است؛ اما نتوانسته جواب مثبت بگیرد. به گفته‌ی یاسمین، هیچ نهاد و سازمانی دختران را به دلیل محدودیت‌های طالبان به کار جذب نمی‌کند.
از سوی دیگر، انگیزه (مستعار) یکی دیگر از خبرنگاران زن میگوید: "متاسفانه طالبان خواهان خواستار حکومت تک‌جنسیتی هستند. در صورتی که طالبان خواستار چنین چیزی باشند، زنان فعالیت در جامعه نداشته باشند. به ویژه وضعیت خبرنگاران به صورت واضح نشاندهنده آن است که [طالبان] دوباره مانند 20 سال پیش با همان ذهنیت هستند."
به اساس گفته های خبرنگاران زن درمیابیم که برعلاوه اینکه حوصله افراد منسوب به رژیم طالبان در برابر خبرنگاران زن صفر است و هرگاه خبرنگاری خلاف آنچه آنها می‌گویند گزارش دهد، با تهدید و بازداشت آنها روبه‌رو خواهد شد که طالبان در بیست ماه حاکمیت شان چندین خبرنگار را بازداشت کردهاند که یکی از خبرنگاران تاکنون چند بار است که از سوی این گروه بازداشت شده‌است.
ضمنا در این میان بیشتر خبرنگاران به دلیل ترس از بازداشت، شکنجه و تهدید این گروه کارهای اطلانی‌رسانی‌شان را مطابق چارچوب تعریف‌شده طالبان منتشر میکنند. یک خبرنگار محلی در هلمند میگوید: «خبری که می‌سازیم اگر در چارچوب امارت باشد، مشکلی نیست.
همچنان به روایت گفته های خبرنگاران و مسئولان محلی نهادهای حمایت‌کننده رسانه‌ها تقریبا تمام رسانه‌های خصوصی در افغانستان با مشکلات مالی مواجه هستند که در اکثریت ولایات توان تامین مصارف ابتدایی‌شان را ندارند.
به اساس گفته های چندین مسولین رسانه های خصوصی در حوزه های شمال، غرب و جنوب کشور؛ به جز تعداد محدودی از رسانه‌ها، تمام رسانه‌های فعال در این سه حوزه با مشکلات جدی مالی مواجه‌اند و خبرنگاران به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند معاش دریافت کنند.
آنها می‌افزایند که در برخی از رسانه‌ها خبرنگاران با توجه به علاقه‌ای که به کار خبرنگاری دارند، به صورت رایگان به کار ادامه داده‌اند؛ در حالی که به گفته او این رسانه‌ها توان پرداخت معاش کارمندان را ندارند.
به این ترتیب، رسانه‌ها و خبرنگاران در سایه حاکمیت طالبان در تگنای شدیدی قرار گرفته و روند اطلاع‌رسانی و محتوای نشراتی رسانه‌ها نیز به پایین‌ترین سطح خود رسیده‌است. افزون بر این، روند رسیدگی به اطلاعات نیز محدود شده و در بسیاری از موارد گفته می‌شود مقامات طالبان از دادن معلومات به خبرنگاران خودداری میکنند.
پیش از این گزارشها در مورد سانسور خبرها توسط نهادهایی مثل استخبارات، اطلاعات و فرهنگ طالبان منتشر شده‌بود. به گفته شماری از خبرنگاران، طالبان نشر رویدادهای خلاف خواسته‌های‌شان را نمی‌پذیرند و همواره خبرنگاران و رسانه‌هایی را که چنین رویدادهایی را پوشش داده‌اند، سرکوب، بازداشت و تهدید کردهاند.
درهمین حال ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان گفته است که خبرنگاران زن در افغانستان با محدودیت‌های اسفناک و با خطر جانی، کار میکنند.
آقای بنت روز (چهارشنبه، 13 ثور 1402 خورشیدی) با نشر تویتی به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات، گفته است که به خبرنگارن افغانستان، به ویژه خبرنگاران زن، ادای احترام می‌کند.
او افزوده که خبرنگاران زن در افغانستان با وجود «محدودیت‌های اسفناک» و خطرات، از جمله خطر جانی، به کار خود ادامه می‌دهند.
گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل متحد از گروه تروریستی طالبان خواسته است که به «رسانه‌های آزاد، کثرت‌گرا، مستقل و فراگیر» به عنوان حق همه شهروندان افغانستان، احترام بگذارند.
همچنان دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز با نشر بیانیه‌ای به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات گفته است که این نهاد نگرانی جدی خود را در مورد آینده‌ی رسانه‌های افغانستان به ویژه خبرنگاران زن ابراز می‌کند.
این نهاد در بیانیه خود گفته است که خبرنگاران زن مجبور هستند که در فضای «رعب و وحشت» و در میان افزایش محدودیت‌ها توسط گروه تروریستی طالبان، کار کنند.
یوناما از گروه طالبان خواسته است که آزادی و استقلال رسانه‌ها و امنیت خبرنگاران مرد و زن را به صورت یکسان، تضمین کنند.
درهمین حال کترین گروت، پژوهشگر مسایل شرق میانه و افغانستان در «فریدم هاوس» نهادی که در مورد دموکراسی، حقوق سیاسی و آزادی های مدنی تحقیق می‌کند، میگوید که طالبان با کنترول رسانه ها مانع انتقاد و پوشش گسترده موضوعات مطرح در افغانستان می شوند و این کار باعث خودسانسوری رسانه های آزاد شده است.
او گفت: «معلومات ما نشان میدهد که در بین حقوق سیاسی و آزادی های مدنی، آزادی بیان، بخصوص آزادی رسانه ها در طی 20سال گذشته بدترین کاهش را تجربه کرده و این نوع حملات علیه آزادی رسانه ها در افغانستان پس از به قدرت رسیدن طالبان بیشتر شده است.»
به گفته کترین گروت، پس از تسلط طالبان محدودیت‌های زیادی در این بخش وضع شده و طی 20 ماه گذشته این محددیت‌ها شدیدتر شده است. به گفته او، خبرنگاران با محدودیت های گزارش دهی و آزار و اذیت فزیکی روبرو شده و فضا برای فعالیت رسانه های آزاد در افغانستان تنگتر شده است.
خانم گروت افزود: «اکثریت خبرنگاران مسلکی مجبور به ترک کشور شده اند و آنهایی که در افغانستان باقی مانده اند، تحت سانسور و نظارت کار میکنند، این مسله در افغانستان بسیار نگران کننده است و فراتر از آن نشاندهنده محدودیت‌های گسترده تر بر آزادی رسانه ها در سطح جهان است.»
همزمان به آن هیأتی از متخصصان سازمان ملل متحد به تازگی گزارش ابتدایی خود را پیرامون محدودیت های طالبان علیه زنان منتشر کردند. این هیأت از 27 اپریل تا چهارم ماه می در افغانستان بوده و در کابل و محلات اطراف آن و همچنین در شهر مزار شریف، با زنان، اعضای گروه طالبان، کار آفرینان، جامعه مدنی، رهبران مذهبی، معلمان، خبرنگاران، قربانیان نقض حقوق بشر، نهادهای سازمان ملل متحد و جامعه دیپلماتیک دیدار کرده است.
این هیأت گفته است که سفر آنها به افغانستان در شرایط «بحران انسانی مزمن» و «آشفتگی عمیق» ناشی از ممنوعیت کار زنان در دفاتر سازمان ملل متحد و سازمان‌های غیر دولتی که در تداوم صدور فرامین تبعیض آمیز ممنوعیت تحصیل و آموزش زنان بود، انجام شد.
هیأت سازمان ملل متحد در گزارش خود از افغانستان گفته اند که گروه طالبان به صورت سیستماتیک حقوق زنان و دختران این کشور را نقض می کنند.
این هیأت گفته است که گروه طالبان از زمان فروپاشی نظام جمهوریت به «افراطی‌ترین اشکال زن ستیزی» حکومت میکنند.
در گزارش آنها آمده است که طالبان تمام چارچوب های قانونی و سازمانی را نابود کرده اند و پیشرفت نسبی بسوی برابر جنسیتی را که در دو دهه گذشته به دست آمده بود، از بین می برند.
این هیأت گفته است که آنها در سفر به افغانستان، نمونه‌های از «تبعیض نظام‌مند مبتنی بر جنیست» و چگونگی ویران شدن زندگی زنان افغانستان با وضع محدودیت بر حقوق بشری آنها را مستند کرده اند.
این هیأت گفته است که گروه طالبان از زمان تسلط بر افغانستان، علاوه بر نقض حق تحصیل، کار، آزادی تردد، صحت، استقلال بدنی، تصمیم گیری، آزادی تجمع مسالمت‌آمیز و دسترسی به عدالت، نظام محافظت از قربانیان خشونت خانوادگی را نابود کردهاند، زنان و دختران را در وضعیت بیچارگی قرار داده اند، قوانین شدید در مورد پوشش وضع کردهاند و زنان و دختران زیادی را به اتهام «جرایم اخلاقی» بازداشت کردهاند.
آنها همچنین گزارش داده اند که اقدامات گروه طالبان علیه زنان، منجر به افزایش میزان ازدواج کودکان، ازدواج اجباری و خشونت مبتنی بر جنسیت با معافیت از مجازات، شده و زنانی که علیه این اقدامات اعتراض کرده اند با تهدید، آزار و اذیت، گرفتاری خودسرانه و شکنجه مواجه اند.
فشرده بحث واقعیت این است که گروه طالبان نمی‌توانند یک جامعه آزاد را برتابند و در تلاش این هستند که جامعه را بیشتر به سمت تک صدایی و تک جنسیتی سوق دهند.
در چنین حاکمیتی، آزادی بیان اولین قربانی است و خبرنگاران دیگر هیچگاه نمی‌توانند که بدون ترس و هراس فعالیت کنند.
همچنان بر اساس گزارش بخش حقوق بشر سازمان ملل متحد، گروه طالبان از زمان تسلط بر افغانستان، بارها اقدام به بازداشت های خودسرانه و زندانی کردن خبرنگاران کرده است.
نقض آزادی ﺑﯿﺎن، آزادی رﺳﺎﻧﻪها وﺣﻖ دسترسی ﺑﻪ اطلاﻋﺎت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن، ﺑﺎﯾﺪ در ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻦالمللی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾک ﺗﺮاژیدی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد. ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻣﺠﺎزات و ﺗﺤﺮﯾﻢهای ﺷﺪﯾﺪ اعمال ﺷﻮد.
نویسنده: حامیه نادری