خواب های خلیلزاد در دور دوّم مذاکرات قطر
طالبان تن به آتش‌بست نخواهد داد و نمایندگان حکومت با انرژی کمتری از مواضع جمهوری دفاع خواهند کرد. از آن مهمتر این‌که خلیلزاد خواب‌های جدید خود را تعریف خواهد کرد.
پس از وقفۀ بیست روزه، قرار است دور دوم مذاکرات حکومت و طالبان در قطر از سر گرفته شود. بدین منظور هیأت مذاکره کننده صلح حکومت عازم دوحه شد. زلمی خلیلزاد نمایندۀ امریکا که بنیادگذار اصلی این مذاکرات است نیز سفرهای خود را از سر گرفت. وی نخست برای گفت‌وگو با مقامات قطری و سران طالبان به قطر رفت، سپس به پاکستان و سرانجام به افغانستان آمد.
مهم‌ترین پرسش اکنون این است که کدام موضوعات در اولویت دور دوّم مذاکرات قرار می‌گیرد. از دیدگاه مردم افغانستان باید نخستین و ضروری‌ترین موضوع مذاکرات، آتش‌بس و ختم جنگ باشد. موضوعی که مردم و شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی در دیدارهای خود با هیأت مذاکره‌کننده بارها فریاد زده‌اند؛ در حالی‌که گمان نمی‌رود طالبان به این خواست ملّی و ضرورت انسانی تن بدهد؛ زیرا جنگ مهم‌ترین ابزار طالبان برای رسیدن به قدرت و گرفتن امتیاز بیش‌تر در مذاکرات است.
اولویت طالبان در مذاکرات تعیین جایگاه این‌گروه در حکومت آینده افغانستان می‌باشد؛ چندی پیش یونس قانونی گفته بود طالبان هفتاد درصد از قدرت را مطالبه می‌کند. هم‌چنین این‌گروه می‌خواهد نیروهای جنگی خود را جایگزین نیروهای امنیتی نماید. طالبان ظاهراً انتخابات و مراجعه به آرای مردم را ضروری نمی‌داند؛ بلکه شورای علما یا شورای حل و عقدی تشکیل می‌دهد که تمام تصامیم مهم و عزل و نصب‌های کشور را انجام خواهد داد.
برای پیشگیری از اختلافات و بن‌بست‌هایی که در دور نخست مذاکرات پیش آمده بود، خلیلزاد این‌بار خواب‌های تازه‌ای برای مذاکرات صلح دیده است؛ او با طرح‌های تازه‌ای خود، می‌خواهد مذاکرات را از بن‌بست‌های احتمالی نجات و این قطار کند و تنبل را روی ریل سریع‌تر قرار دهد. وی در سفرهای چند روز گذشته خود به قطر، پاکستان و افغانستان، طرح‌های جدید خود را رونمایی کرده است.
رحمت‌الله نبیل رییس سابق امنیت ملّی با اشاره به یکی از طرح‌های جدید خلیلزاد گفته است: «تا چهار ماه دیگر "حکومت اسلامی افغانستان" خواهیم داشت؛ حکومتی که نه پیشوند جمهوری دارد و نه پیشوند امارت.» قراین موجود نشان می‌دهد که مذاکرات و توافقات تازه‌ای در پشت پرده بین امریکا و پاکستان درباره مذاکرات صلح انجام گرفته است. احتمالاً نتیجه‌ای مذاکرات محرمانه تلفیقی از خواسته‌های دو طرف جنگ افغانستان خواهد بود. ترکیبی که ماهیت و شکل آن معلوم نیست؛ امّا بازهم امتیازات بیش‌تری نصیب طالبان خواهد شد.
چالش‌های تازه‌ای حکومت در مذاکرات؛
ظاهراً هیأت نمایندگی حکومت این‌بار با چالش‌های بیش‌تری راهی دوحه شده است. مهم‌ترین چالش شکاف‌هایی است که تازه‌تر از تازه در جبهۀ حکومت به وجود آمده است؛ هرچند گزارشاتی از نارضایتی و انشعاب در گروه طالبان نیز موجود است؛ امّا طالبان با کنترل شدید توانسته از بزرگ شدن و رسانه‌ای شدن این اختلافات جلوگیری کند؛ در حالی‌که اختلاف در دورن حکومت آشکار است و باعث تضعیف موقف هیأت در مذاکرات می‌شود.
از جنجال‌های حکومت و پارلمان می‌گذریم و به شکاف در جبهۀ رییس جمهور غنی اشاره می‌کنیم. این‌هفته رییس جمهور، علی‌احمد عثمانی وزیر صحّت عامّه را از مقامش برکنار کرد. وزیری که عطامحمّد نور رییس اجرایی جمعیت اسلامی در برابر حمایتش از اشرف غنی در انتخابات معرّفی کرده بود. سخنگویان ریاست جمهوری می‌گویند آقای عثمانی از مقامش سوءاستفاده کرده و چهار تن از نزدیکان او به جرم رشوت بازداشت شده‌اند؛ امّا آقای نور می‌گوید عمل رییس جمهور نقض توافق‌نامه، فراقانونی و با انگیزه‌های قومی صورت گرفته است.
امّا مهمتر از این، بروز اختلاف تازه در مواضع اشرف غنی و داکتر عبدالله است.
پس از کش و قوس‌های زیاد، سرانجام "شورای مصالحۀ ملّی" به رهبری عبدالله کار خود را رسماً آغاز کرد. شورای مصالحه ملّی نتیجۀ سازش عبدالله و اشرف غنی در نزاع‌های انتخاباتی بود. شورایی که قرار است مسیر صلح و سازش با طالبان و دیگر گرو‌ه‌های مخالف را رهبری کند؛ امّا برخی از نزدیکان عبدالله، رئیس جمهور را به استبداد رأی و نقض توافق‌نامه انتخاباتی متهم می‌کنند و می‌گویند اشرف غنی در کار مذاکرات صلح دخالت می‌کند.
بدتر از آن این‌که شورای مصالحۀ ملّی در ترکیب اعضا و نخستین جلسات خود نشان داد که نه از دیدگاه منسجمی برخوردار است و نه طرح و موضع تازه‌ای دارد. (این موضوع را در نوشته دیگری شرح خواهم داد.)
چالش دیگری که جایگاه حکومت را در مذاکرات تضعیف می‌کند حمایت جدّی ایالات متحده امریکا و پاکستان از مواضع طالبان است. امریکا و پاکستان پس از تنش‌های زیاد، در دو سال اخیر در سطح مقامات امنیتی و سیاسی، مذاکرات محرمانه‌ای داشته‌اند. موضوع اصلی این مذاکرات همآهنگ کردن سیاست‌های این دو کشور در افغانستان بوده است. هرچند مذاکرات محرمانه برگزار شده؛ امّا فرزند خود را علنی زاییده است. توافق‌نامه ایالات متحده امریکا و طالبان یکی از نتایج مهم این مذاکرات محرمانه بوده است. صاحب‌نظران می‌گویند توافق‌نامه امریکا و طالبان موادّی دارد که کاملاً سرّی است و سرّی هم خواهد ماند. موادّ بخش سرّی این توافق‌نامه مربوط به تعامل حکومت طالبان با ایالات متحده و شرکایش در منطقه و نیز موضع طالبان در برابر رقبا و دشمنان امریکا می‌شود. اجرای این توافق‌نامه را از سوی طالبان، ارتش پاکستان ضمانت کرده است.
بنابر آن‌چه به اختصار بیان شد به نظر می‌رسد دور دوّم مذاکرات قطر با چالش‌های تازه‌ای مواجه می‌باشد. طالبان تن به آتش‌بست نخواهد داد و نمایندگان حکومت با انرژی کمتری از مواضع جمهوری دفاع خواهند کرد. از آن مهمتر این‌که خلیلزاد خواب‌های جدید خود را تعریف خواهد کرد. همه می‌دانند که خواب‌های خلیلزاد تاکنون یک‌جانبه بوده و به سود طالبان تعبیر شده است.
سید اسحاق شجاعی