- چهارشنبه, 03 عقرب 1402|08:20
- 0 نظر
جهان و حکومت فراگیر در افغانستان
به تازگی سران گروه هفت در پایان نشست سه روزه خود در هیروشیمای جاپان، از گروه طالبان خواسته اند که برای ایجاد حکومت فراگیر «گام های مهمی» بر دارد.
از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان دو سال می‌گذرد. این زمان، زمان کمی نبود. زمان زیادی برای اثبات طالبان بود. در این مدت نه طالبان توانسته‌اند مهم‌ترین آرزوی خود را [که شناسایی رسمی از سوی دنیا باشد] برآورده سازند و نه هم نیروهای مخالف طالبان توانسته‌اند کاری ملموس و قابل توجه انجام دهند. همین‌طور کشورهای همسایه، منطقه و فرامنطقه هم قادر به اعمال فشار بیشتر بر طالبان نشده‌اند تا تجدید نظر در گفتار و رفتار این گروه پدید آید. دنیا یک خواست مشترک را پیش پای طالبان گذاشته است: تشکیل حکومت فراگیر. طالبان هم همیشه یک پاسخ به خواست دنیا داده‌اند: حکومت ما [طالبان] فراگیر است و شرایط شناسایی را تکمیل کرده‌ایم. تا هنوز گامی که دلالت بر تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان کند، نه از سوی طالبان برداشته شده است و نه هم از سوی دنیا.
به تازگی سران گروه هفت در پایان نشست سه روزه خود در هیروشیمای جاپان، از گروه طالبان خواسته اند که برای ایجاد حکومت فراگیر «گام های مهمی» بر دارد.
در بیانیه پایانی نشست هفت کشور صنعتی جهان موسوم به (G7) آمده است که طالبان برای ایجاد دولت فراگیر که در آن همه افغان ها بتوانند مشارکت داشته باشند، گام های مهمی بردارد.
اشتراک کنندگان این نشست همچنین به نقض حقوق بشر توسط گروه طالبان واکنش نشان داده و گفته اند که «ما شدیدترین مخالفت خود را با نقض سیستماتیک حقوق بشر و آزادی های اساسی توسط طالبان ابراز می کنیم و خواستار لغو فوری تصمیمات غیرقابل قبول، به‌ویژه تصمیمات علیه زنان و دختران هستیم.»
سران گروه هفت تأکید کرده اند که همه افغان ها باید از مشارکت کامل، برابر و معنادار در تمام عرصه های زندگی برخوردار باشند و به کمک های بشردوستانه و خدمات اساسی دسترسی داشته باشند.
آنان از طالبان درخواست کرده اند که به قطعنامه 2681/2023 و منشور سازمان ملل متحد، از جمله ماده 8، احترام بگذارند و از فعالیت های بدون محدودیت سازمان ملل اطمینان دهند.
سران گروه هفت افزوده اند که به انتقال پیام های یکپارچه به طالبان در هماهنگی با سایر شرکای بین‌المللی ادامه می دهند.
در همین حال، رهبران گروه هفت همچنین گفتند که بر تعامل خود با کشورهای آسیای مرکزی برای رسیدگی به چالش‌های منطقه‌ای مختلف از جمله پیامدهای تهاجم روسیه، تاثیر بی‌ثبات کننده وضعیت در افغانستان، امنیت غذایی و انرژی، هراس افگنان و تغییرات آب و هوایی تاکید می‌کنند.
همزمان دبیرکل سازمان ملل متحد، در جلسه شورای امنیت درباره وضعیت افغانستان گفت این کشور "آویخته به یک تار نخ" است و باید با تزریق نقدینگی، اقتصاد این کشور را از "لبه پرتگاه" نجات دهیم. نمایندگان اعضای شورای امنیت در سخنرانی‌های خود خواستار ایجاد دولت فراگیر و احترام به حقوق زنان و اقلیت‌ها شدند. طالبان اما می‌گوید اگر هدف جامعه جهانی بازگرداندن مقام‌های دولت پیشین باشد، امکان پذیر نیست.
درعین حال یونس استور، نخست وزیر نروژ نیز در نشست شورای امنیت گفت که قبل از عادی‌‌سازی روابط بین طالبان و جهان، این گروه باید حضور سیاسی خود را در این کشور "همه‌شمول" بسازد.
او گفت در نشست اوسلو با طالبان گفتگوهای جدی در مورد "حکومت فراگیر، حقوق بشر، کمک‌های بشردوستانه و آموزش زنان" صورت گرفت.
آقای استور گفت که طالبان باید به درخواست‌های جهانی پاسخگو باشد و دیده شود که چه گام‌های عملی در این زمینه‌ها بر می‌دارد.
به انهم در مذاکرات فشرده میان نمایندگان اتحادیه اروپا و اعضای حکومت طالبان که در دوحه قطر انجام شد، نمایندگان اتحادیه اروپا خواستار شکل‌گیری دولت فراگیر در افغانستان شدند.
در این نشست دو روزه، اتحادیه اروپا از رژیم طالبان خواست که در افغانستان یک حکومت فراگیر با حضور زنان ایجاد کند. در بیانیه‌ای که پس از آن نشست از سوی اتحادیه اروپا به نشر رسید، گفته شده است که آن اتحادیه حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است، اما برای مدیریت کمک‌های بشردوستانه برای مردم افغانستان، روابط خود را با آن کشور گسترش خواهند داد.
در آن بیانیه آمده است: «اتحادیه اروپا در افغانستان یک دفتر کمک‌های بشردوستانه خواهد داشت و از طریق این دفتر کمک‌های اروپا را برای مردم افغانستان مدیریت خواهد کرد. هم نمایندگان اتحادیه اروپا و هم مسئولان امارت اسلامی طالبان نگرانی خود را از وضعیت وخیم اقتصادی مردم در افغانستان، به‌خصوص در ماه‌های زمستان ابراز کرده‌اند.»
اتحادیه اروپا تعهد کرده است که کمک‌های بشردوستانه خود را به مردم افغانستان همچنان ادامه دهد. نمایندگان این اتحادیه از طالبان خواسته‌اند تا زمینه همکاری زنان در نهادهای کمک‌رسان به مردم افغانستان را مهیا سازند.
سرگی لاوروف به تازگی در یک نشست خبری در اوزبیکستان گفت که طالبان دولت خود را متشکل از اوزبیک‌ها، تاجیک‌ها و هزاره‌ها می‌دانند، اما در واقع نمایندگان این اقوام نیز از نظر سیاسی از خود گروه طالبان‌اند.
وزیر خارجه روسیه که پس از نشست کشورهای همسایه افغانستان و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع صحبت می‌کرد، افزود: "هنوز تا تشکیل دولت فراگیر در افغانستان راه درازی در پیش است."
همزمان شی جین پینگ، رییس‌جمهور چین و سید ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران در یک بیانیه‌ی مشترک، از طالبان خواسته‌اند تا یک حکومت فراگیر با مشارکت واقعی همه اقوام و گروه‌های سیاسی تشکیل دهند.
به گزارش خبرگزاری شینهوای چین، این بیانیه‌ی مشترک در پایان سفر سید ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور ایران به چین صادر شده است.
در این بیانیه‌ی مشترک همچنین از طالبان خواسته شده است تا تمام اقدامات تبعیض‌آمیز علیه زنان، اقلیت‌های قومی و ادیان دیگر را لغو کنند.
در همین حال، جبهه مقاومت ضد طالبان در واکنش به بخشی از صحبت‌های آقای گوترش که گفته جنگ در افغانستان پایان یافته، می‌گوید:"جنگ به پایان نرسیده اما وارد مرحله جدیدی شده است."
علی میثم نظری در واکنش به جلسه شورای امنیت در توییتر نوشته است که "تا زمانی که عدالت اجتماعی، دموکراسی، آزادی و حقوق همه شهروندان در یک سیستم سیاسی غیرمتمرکز تضمین نشود، افغانستان صلح را تجربه نخواهد کرد. حمایت طالبان از تروریسم بین المللی نیز به جنگ کنونی دامن می زند."
قبلا وزیر خارجه حکومت سرپرست طالبان در اجلاس اسلو بار دیگر تأکید کرد که آنان دولت فراگیر ایجاد کرده‌اند. به نظر او تمام اقوام افغانستان در اداره آنان حضور دارند و دیگر نیاز نیست جهان برای به رسمیت شناختن حکومت سرپرست طالبان، ایجاد «حکومت فراگیر» را بهانه کند. این در حالی است که بیش از 90 درصد وزارت‌خانه‌ها، معاونین وزارت‌خانه‌ها، والیان، فرماندهان امنیه و ریاست‌های مهم توسط یک گروه مذهبی/روحانی آن‌هم از یک قوم اداره می‌شوند. مهم‌تر از این، وزارت‌خانه‌ها و نهادهای معتبر دولتی اکنون توسط کسانی تصاحب شده‌اند که تعدادی از آنها در فهرست سیاه سازمان ملل قرار دارند. بنابراین، حضور از سر ناچاری کارمندان دولتی از هر قوم در دستگاه طالبان، معنایش موجودیت حکومت فراگیر نیست. حکومت سرپرست طالبان فرقه‌ای، انحصاری و تک‌باور است. منطقه و جهان راه حل بیرون شدن افغانستان از انزوای سیاسی، ختم منازعه و جنگ را ایجاد حکومت واقعاً فراگیر در افغانستان می‌دانند.
تفاوت حرف و عمل
درخواست سران گروه برای ایجاد حکومت فراگیر در افغانستان، در تداوم درخواست های بی شمار کشورهای دیگر از گروه طالبان است.
اما چرا با وجود گذشت نزدیک به دو سال از سقوط نظام جمهوری در افغانستان، هنوز هیچ گامی برای ایجاد حکومت فراگیر در این کشور برداشته نشده است؟ چرا هنوز هیچ مکانیزمی برای دولت داری در این کشور تعریف نشده است؟
به باور کارشناسان مسائل سیاسی افغانستان، یکی از عمده ترین مسائل، تفاوت حرف و عمل کشورهای جهان در قبال گروه طالبان است.
به گفته آنها، رهبران کشورهای جهان در سخنرانی ها و بیانیه های شان همواره بر ایجاد حکومت فراگیر از سوی گروه طالبان تأکید کرده اند و آن را پیش شرط تعامل با این گروه قرار داده اند.
ذاکر حسین ارشاد، استاد دانشگاه، در باره پذیرفته نشدن خواست ها برای ایجاد یک حکومت فراگیر در افغانستان از سوی طالبان چنین می گوید: ” من فکر می کنم که لجاجت طالبان در رابطه با خواست جامعه جهانی و مقام های رسمی کشورهای همسایه و از جمله رییس جمهور جمهوری اسلامی ایران نشانگر ماهیت واقعی طالبان است و این لجاجت نشان میدهد که دیگر هیچ گونه امیدی نسبت به اصلاح و تصحیح گروه طالبان وجود ندارد.
طالبان نه تعهدی به ارزشهای مردم افغانستان دارند و نه تعهدی نسبت به ارزشهای جامعه جهانی و خواست جامعه جهانی.”
میرزا محمد یارمند، معین پیشین وزارت امور داخله افغانستان، می گوید: “ماهیت امارت گونه یی است که حکومت همه شمول را نمی پذیرد و افغانستان باید امور اش را با معیارهای چهارده قرن قبل به پیش ببرد که سیستمی بیعت است و باید با آن بیعت کنی و امر امیرالمومنین امر خداوند است، امارت اینگونه یک چیزاست و این مورد قبول کسی واقع نمی شود.”
اما در عمل، همان کشورها بسیار تعامل گرمی با گروه طالبان دارند و به صورت هفته وار 40 میلیون دالر برای این گروه می فرستد تا بتواند پایه های قدرت خود را مستحکم کند و مخالفان خود را شدیدتر سرکوب کند.
فعالان حقوق زن و فعالان مدنی افغانستان نیز بارها از چنین رویکردی انتقاد کرده اند و حتی در تظاهرات های خود، شعارهای علیه سازمان ملل و شماری از کشورهای دیگر جهان سر داده اند و آنها را متهم به همدستی با گروه طالبان کرده اند.
بی توجه طالبان
گروه طالبان در مقابل خواست های مکرر جهان برای تشکیل حکومت فراگیر، می گویند که حکومت آنها «به اندازه کافی» فراگیر است.
این گروه بارها ادعا کرده است که در حکومت این گروه افرادی از اقوام مختلف افغانستان حضور دارند و بنابر این، چنین حکومتی فراگیر است و نیاز نیست که برای فراگیر شدن این حکومت، چهره های حکومت قبلی دوباره جذب کنند.
با وجود اینکه گروه هفت در مسائل مهم جهان تأثیرگذاری خاص دارد، اما گروه طالبان حتی به اعلامیه اعضای این نشست واکنش نشان نداده اند.
گروه طالبان تاکنون هیچ برنامه ای را برای ایجاد حکومت فراگیر در افغانستان روی دست نگرفته است و در پاسخ به شماری از ادعا گفته اند که حکومت آنها به قدر لازم فراگیر است.
این در حالی است تمام وزارت خانه ها و پست های مهم دولتی، پس از تسلط گروه طالبان بر افغانستان، در اختیار مردانی از قوم پشتون قرار گرفته است و اکثر آنها نیز عضویت طالبان را دار هستند.
شماری از آگاهان به این باور هستند که سیاست های گروه طالبان نشان می دهد که این گروه هیچ گونه تمایلی برای ایجاد حکومت فراگیر و مشارکت سایر اقوام افغانستان در قدرت ندارند، بلکه بیشتر در راستای هژمونی قومی و حتی تداوم سلطه گروه خود تلاش می کنند.
آنها به این باور هستند که برای ایجاد یک حکومت فراگیر در افغانستان، جهان باید عملا بر گروه طالبان فشار وارد کنند و حتی گزینه نظامی برای سرنگونی این گروه را نیز در دستور کار داشته باشند.
چرا جهان بر تشکیل حکومت فراگیر تأکید می کند؟
کشورهای جهان تا کنون به صورت مکرر خواستار تشکیل دولت فراگیر در افغانستان شده اند و این خواست را هر از گاهی تکرار کرده اند.
در اولین روزهای سقوط افغانستان به دست گروه طالبان، از اولین پیشرط های جهان برای به رسمیت شناختن این گروه، تشکیل دولت فراگیر بود و بسیار هم روی این مورد تأکید می شد.
اما درست سه هفته بعد، زمانی که گروه طالبان کابینه خود را اعلام کرد و همه سمت های دولتی را به اعضای این گروه داده شد، دست کم مردم افغانستان، مأیوس شدند.
با وجود این، اکنون دوسال است که جهان از گروه طالبان می خواهد که برای به رسیمت شناخته شدن، حکومت فراگیر تشکیل بدهید.
به باور شماری از شهروندان افغانستان، این مسئله نشان می دهد که کشورهای جهان نه می توانند گروه های سیاسی مخالف طالبان را نادیده بگیرند و نه می توانند به صورت مستقیم و بدون بهانه، سلطه طالبان را به رسمیت بشناسند.
کشورهای جهان با آنکه می دانند که تشکیل حکومت فراگیر و مردم سالار، تنها راه ثبات دائمی افغانستان است، اما برای اینکه چنین حکومتی را بر گروه طالبان بقبولانند، تاکنون اقدام جدی نکرده است و این مسئله را تنها درحد درخواست و حرف مطرح کرده است.
◄ حامیه نادری