پایان رؤیای افغانستانی ها در ایران

«باید بازگردند»؛ این پیغام را سیل اتوبوس‌هایی که روزانه 9 هزار تبعه غیرمجاز افغانستانی را به مرز افغانستان بازمی‌گردانند به بازماندگان مخابره می‌کند.

«از خانه قهر کرد و به ایران رفت» این شرح‌حال یک نوجوان 10 ساله افغانستانی از زبان برادرش است؛ یک نمونه از چند میلیون تبعه غیرقانونی افغان‌. حالا اما آمار خروج از ورود پیشی گرفته و روزانه 9 هزار افغانستانی غیرمجاز به کشورشان بازمی‌گردند.

بازگرداندن افغانستانی‌های غیرمجاز به کشورشان ماه حمل/فروردین امسال با دستور فرمانده کل انتظامی ایران سردار احمدرضا رادان آغاز شد و هدف اخراج 2 میلیون نفر تا آخر سال بود تا به جز معدود افغانستانی‌های دارای ویزای کار و توریستی، افغانستانی دیگری نماند.

900 هزار تبعه غیرمجاز در 4 ماه به افغانستان بازگردانده شده‌اند. «دوغارون» مرز اصلی اخراج به افغانستان است که روزانه 3 هزار و 500 نفر از آن بازمی‌گردند. تقریبا 5 هزار نفر هم از 2 مرز «اسلام‌قلعه» و «پل‌ابریشم» اخراج می‌شوند.

حداقل 2 میلیون افغانستانی به صورت غیرمجاز در ایران‌ حضور دارند یعنی به اندازه جمعیت ولایت کردستان. 2 میلیون و 700 هزار تبعه قانونی هم در ایران کار و زندگی می‌کنند. مثل اینکه ولایت 5 میلیون نفری کابل افغانستان 32‌امین ولایت ایران است اما با سرمایه‌ سرزمینی صفر.

منتقدان اخراج از جمله فعال صنعت مسعود بختیاری می‌گویند که «کشورهای عربی هم رشدشان را مرهون نیروی کار خارجی‌اند» در مقابل تولیدکننده رضا سواری یادآوری می‌کند که «در آنجا هیچ نیروی کار خارجی بدون کفیل عرب اجازه ورود هم ندارد.»

امکان رصد شهروندان و اتباع قانونی وجود دارد اما ناشناس بودن خارجی‌های غیرمجاز برای کشورها تبعات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی دارد. ناشناس‌ها در برنامه‌ریزی‌ها هم محاسبه نمی‌شوند اما از امکانات از جمله درمان، سوخت، آب، برق و آموزش استفاده می‌کنند.

استادیار دانشگاه تهران سیدهادی برهانی می‌گوید که «افغانستانی‌ها شغل‌های‌ سخت که ایرانی‌ها انجام نمی‌دهند را عهده‌دارند.» تکلیف این کارها چیست؟ در مقابل رئیس کارفرمایان اصفهان سید عبدالوهاب سهل‌آبادی می‌گوید که «اگر شرایط کار مناسب نیست اصلاح شود نه کارگر تغییر کند. کارگر غیرمجاز طرفدار دارد چون بیمه، دستمزد و ساعت کار قانونی ندارد.»

مرکز پژوهش‌های مجلس ایران ایجاد سازمان ملی اقامت را راهکار اصلی ثبت، ساماندهی و نظارت بر مهاجران می‌داند و تاکید می‌کند باید هزینه‌ زیست غیرمجاز افزایش یابد تا اتباع به حضور قانونی ترغیب‌ شوند. همچنین منع اشتغال اتباع در برخی مشاغل، اولویت‌ استخدام ایرانی، برخورد با کارفرمایان متخلف و کنترل هوشمند مرزها را‌ لازمه موفق طرح دانسته است.

فاطمه سامعی