مثلث ترکیه - اوکراین - گروه های تروریستی و معمای حلب

پس از 4 سال مناطق شمال و شمال غرب سوریه و مشخصا شهر حلب شاهد حملات گروه‌های تروریستی ـ تکفیری‌ای است که از سوی اوکراین و ترکیه حمایت می‌شوند.

این سؤال همچنان درباره دلایل پشت پرده تصمیم ترکیه جهت حمایت از گروه‌های تروریستی تکفیری برای گشودن مجدد جبهه‌های رویارویی با ارتش سوریه در مناطق شمالی مطرح بوده است، به ویژه آنکه این حملات تنها به فاصله دو روز پس از تهدید بشار اسد، رئیس جمهور سوریه توسط بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به خاطر حمایت از مقاومت به ویژه مقاومت لبنان آغاز شد.

اگرچه ترک‌ها از «ابتکار عمل مستقل» گروه‌های تروریستی تکفیری و شبه نظامیان مخالفان دمشق سخن می‌گویند، اما شواهد امر نشان می‌دهد که حملات با هدف تصرف حلب صورت گرفته‌اند که باید آن را ترجمه تهدید ضمنی اسد توسط اردوغان ارزیابی کرد که هرگونه مذاکره دمشق و آنکارا را منوط به عقب‌نشینی ارتش ترکیه از خاک سوریه کرده بود.

این حمله پیامی تلقی می‌شود که به نظر می‌رسد، با آمریکا و جنگ آشکارش با روسیه و ایران در سوریه نیز مرتبط است، به ویژه پس از انتشار اخباری که از مشارکت نیروهای ویژه‌ اوکراینی در کنار گروه‌های تروریستی در حملات اخیر سخن می‌گفتند.منابع غربی تأکید می‌کنند که اوکراین نقش خود در این عملیات‌ها را با وجود روسیه و ایران در خاک سوریه و همکاری آنها با ارتش سوریه در مقابله با گروه‌های مسلح تروریستی در این کشور توجیه می‌کند.

گروه‌های مسلح تروریستی روز پنج‌شنبه حملات گسترده‌ای را علیه مواضع تحت کنترل ارتش سوریه در حومه غربی حلب و ادلب انجام دادند که تشدید تنش‌ها در منطقه موسوم به «کاهش تنش» را به دنبال داشت.گروه‌های تروریستی در این حملات توانستند، مناطق زیادی را تصرف کنند و به حومه شهر حلب و جاده بین‌المللی حلب - دمشق (M5) برسند و حتی از غرب حلب وارد این شهر شوند، در زمانی که ارتش سوریه نیروهای کمکی زیادی را برای تامین امنیت حلب به این شهر اعزام و در صدد آغاز عملیات میدانی گسترده‌ای برای بیرون راندن تروریست‌ها از آن و مناطق تصرف شده است.

گروه‌های مسلح معارض به رهبری «هیئت تحریر شام» یا همان «جبهه النصره»، شاخه «القاعده» در سوریه در حملات دو روز گذشته خود، علاوه بر خودروهای بمب گذاری‌شده و پهپادهای مدرن شناسایی و انتحاری، از سلاح‌های سنگین و متوسط نیز استفاده کردند.

ارتش سوریه حملات گروه‌های تروریستی را با عقب‌نشینی از برخی مناطق و تأمین امنیت مواضع پشت جبهه پاسخ داد، همین عامل موجب پیشروی سریع گروه‌های تروریستی تکفیری در برخی محورها از جمله جاده بین‌المللی حلب – دمشق و ورود به حلب شد، با توجه به اینکه جاده‌های دیگری نیز وجود دارند که حلب را به پایتخت وصل می‌کنند که مهم‌ترین آنها جاده «خناصر» است که قبل از بازپس‌گیری جاده بین‌المللی توسط ارتش سوریه در سال 2020 مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در این زمینه، منابع میدانی تأیید می‌کنند که حجم نیروهای کمکی اعزامی بسیار زیاد است و شامل تشکیلات مختلف ارتش سوریه و گروه‌های پشتیبان آنها می‌شود و خیلی زود با تحکیم مواضع خود عملیات عقب راندن گروه‌های تروریستی تکفیری را از شهر حلب و حومه آن آغاز می‌کنند تا وضعیت میدانی به همان وضعیت سال 2020 باز گردد.

مهم‌ترین تحول در این تحولات همان طور که اشاره شد، موضع ترکیه است که به صورت علنی از آنچه در سوریه رخ می‌دهد، ابراز رضایت کرده و می‌توان آن را در چارچوب تلاش‌های آنکارا برای افزایش فشار بر دمشق ارزیابی کرد که روند «عادی‌سازی» با ترکیه را بر اساس خواسته‌های آنکارا یعنی دادن مشروعیت به حضور غیرقانونی ارتش ترکیه در شمال سوریه رد کرده بود.

ترکیه به صورت رسمی در قبال آنچه در شمال و شمال غربی سوریه درحال رخ دادن است، سکوت اختیار کرده و برخی رسانه‌های ترک حتی اظهاراتی از برخی منابع این کشور نقل کرده‌اند که آنکارا حملات گروه‌های تروریستی را توجیه کرده و آن را تهدیدی برای نقض توافقنامه «کاهش تنش» منعقده بین روسیه و ترکیه در سال 2019 نمی‌داند.

این توجیهات چیزی جز نادیده گرفتن نقض پروتکل‌های تکمیلی توافقنامه کاهش تنش نیست که در سال 2020 امضا شد، زمانی که ارتش سوریه کنترل حومه غربی حلب و جاده حلب - دمشق را به دست گرفته و در مسیر باز کردن جاده حلب - لاذقیه (M4) بود. همکاری گروه‌های شبه نظامی سوری با گروه‌های تروریستی بیانگر نقش برجسته ترکیه در متحد کردن صفوف آنها در حملات است، درحالی که اختلافات و درگیری‌های عمیق بین این گروه‌ها بر هیچ‌کس پنهان نیست.

افزون بر آن، سؤالات بسیاری درباره زمان این حملات نیز مطرح می‌شود که همزمان با اعلام آتش‌بس اسرائیل در لبنان انجام شد، در حالی که همین گروه‌ها سه ماه قبل وقتی در صدد انجام همین حملات شدند، با عدم حمایت ترکیه مواجه شدند.

در واقع نشست‌های آستانه و تفاهمات سیاسی آنکارا و مسکو موجب برقراری آرامش نسبی در جبهه‌های درگیری در طول چهار سال گذشته شده بودند و حالا که ترکیه به مطامع خود در شمال سوریه دست نیافته به نظر می‌رسد، راه حمایت و تحریک گروه‌های مسلح و تروریستی را برای تحقق اهدافش و اعمال فشار بر دمشق پیش گرفته است.

نکته قابل تأمل در حملات گروه‌های تروریستی استفاده از تسلیحات و تجهیزات نظامی اوکراینی بود تا صحت اخبار منتشر شده درباره ارتباط سرویس‌های اطلاعاتی اوکراین با گروه تروریستی تکفیری «هیئت تحریر شام» مورد تأیید قرار دهد، این درحالی است که غرب و در رأس آنها آمریکا گروه تروریستی تکفیری «هیئت تحریر شام» را در فهرست تروریسم خود درج کرده است.

این همکاری را باید در چارچوب تلاش کی‌یف برای هدف قرار دادن «منافع روسیه» در مناطق دور از جبهه‌های اوکراین از طریق همپیمانی و همکاری با گروه‌های تروریستی مسلح در سوریه و اعمال فشار روس‌ها جهت تن دادن به خواست ترک‌ها در توافقنامه «کاهش تنش» ارزیابی کرد. همه این داده‌ها خبر از رویارویی‌های نظامی سوری – ترکی جدیدی می‌دهد، مشابه آنچه در سال 2020 در حومه ادلب رخ داد و طی آن ارتش ترکیه با هدف تحت فشار گذاشتن دمشق به حمایت از هیئت تحریر شام پرداخت، اما به آن آنچه می‌خواست نرسید.