اتباع خارجی ساکن ایران به چند دسته تقسیم می شود که شرایط خروج و یا خروج و مراجعت برای هر دسته متفاوت می باشد:
ا- اتباع خارجی دارای گذرنامه با ویزا
این دسته از اتباع خارجی که با ویزا وارد ایران شده اند، تا زمان اتمام اعتبار ویزا می توانند به کشور خودشان و یا به هر کشور دیگری که ویزای آن کشور را اخذ نموده اند، از ایران خارج شوند. اتباع اقغانستانی که با ویزا وارد ایران شده اند، می توانند با مراجعه به یکی از دفاتر کفالت محل سکونت، تا دو مرتبه و در هر مرتبه برای سه ماه، روادیدشان را تمدید نمایند.
اتباع باقی کشورها جهت تمدید ویزا باید به پلیس مهاجرت محل سکونت مراجعه نمایند.در صورت اتمام اعتبار ویزا و یا تمدید ویزا، تبعه خارجی از ایران خارج نشود و یا جهت تمدید أن اقدام ننماید، به ازای هر روز تاخیر، مبلغ 400 هزار تومان #جریمه می شود.
2- اتباع افغانستانی دارای گذرنامه خانواری
جدیدا اتباع افغانستانی دارای گذرنامه خانواری نیز جهت خروج و مراجعت به افغانستان می توانند به پلیس مهاجرت محل سکونت مراجعه نمایند. بعد از درج مهر خروج و مراجعت در گذرنامه، یک ماه از تاریخ صدور فرصت دارند تا از ایران خارج شوند و سه ماه(90 روز) بعد از خروج از ایران، باید به ایران برگردند در غیر اینصورت جهت ورود به ایران باید ویزا اخذ نمایند و روادید اقامت شان دچار مشکل می شود.
با توجه به اینکه نوع اقامت اتباع افغانستانی دارای گذرنامه ی خانواری، از نوع روادید می باشد، در صورت خروج این دسته از اتباع، بدون روادید خروج و مراجعت از ایران، روادید خانواری آنها باطل می شود.
اگر یک فرد دارای گذرنامه ی خانواری بخواهد برای همیسه ایران را ترک نماید و به افغانستان و یا هر کشور دیگری(ویزای آن کشور باید داشته باشد) برود، می تواند به یکی از مرزهای رسمی مراجعه و از ایران خارج شود.(در صورت خروج اتباع افغانستانی دارای گذرنامه خانواری از ایران، اقامت(روادید) خانواری آنها باطل می شود)
3- اتباع خارجی دارای گذرنامه با انواع پروانه اقامت
اتباع خارجی دارای اقامت جهت خروج و مراجعت می توانند به پلیس مهاجرت محل سکونت مراجعه نمایند. بعد از درج مهر خروج و مراجعت در گذرنامه، یک ماه از تاریخ صدور فرصت دارند تا از ایران خارج شوند و سه ماه(90 روز) بعد از خروج از ایران، باید به ایران برگردند در غیر اینصورت جهت ورود به ایران باید ویزا اخذ نمایند و پروانه اقامت شان دچار مشکل می شود.
سرمایه گذران خارجی که مهر ماده 35 در گذرنامه شان درج شده است، نیازی به روادید خروج و مراجعت ندارند و بصورت نامحدود می توانند از ایران خارج و یا داخل شوند.
افراد دارای همسر ایرانی جهت خروج از ایران، ابتدا باید از همسرشان رضایت نامه کتبی بگیرند و به پلیس مهاجرت ارایه نمایند.
خانم های متاهل جهت خروج از ایران، ابتدا باید از شوهرشان رضایت نامه کتبی بگیرند و خانم های مجرد، باید از پدرشان رضایت نامه کتبی بگیرند و به پلیس مهاجرت ارایه نمایند.
اتباع خارجی دارای #دفترچه_اقامت، با ارائه اصل دفترچه اقامت و گذرنامه به پلیس مهاجرت محل سکونت، در گذرنامه آنها مهر خروج و مراجعت درج می شود.
جهت مسافرت به کشورهای دیگر به جزء کشور خود تبعه خارجی، نیاز به اخذ ویزای آن کشور می باشد.
4- اتباع افغانستانی دارای کارت آمایش(کارت هوشمند)
در حال حاضر خروج و مراجعت برای اتباع افغانستانی دارای کارت آمایش میسر نمی باشد و در صورت خروج از ایران کارت آمایش آنها باطل می شود. چنانچه افراد داری کارت آمایش در شهرهای شمال غربی ایران(شهرهای نزدیک مرز ترکیه) دستگیر شوند، کارت آمایش آنها باطل و از ایران ردمرز می شوند.
اگر یک فرد دارای کارت آمایش بخواهد به افغانستان برگردد، باید به اردوگاه های مراقبتی و یا مرکز بازگشت مراجعه نماید که بعد از انگشت نگاری و ابطال کارت آمایش و صدور برگ خروج، به طرف مرز اعزام می شوند و یک سری حمایت هایی نیز از طرف کمیساریا برای انها انجام می شود.
اگر برای فرد دارای کارت آمایش دعوتنامه از کشورهای دیگر ارسال شود، بعد از ابطال کارت و اخذ تسویه و برگ خروج از اداره اتباع، با گذرنامه سفید جهت درج خروج قطعی به پلیس مهاجرت محل سکونت باید مراجعه نماید.
با وجود نیاز تعداد زیادی از مهاجرین افغانستانی دارای کارت آمایش به خروج و مراجعت(به افغانستان)، برای این گروه از مهاجرین افغانستانی مقیم ایران از طرف دولت ایران(ارگان های مرتبط وزارت کشور، وزارت خارجه، فراجا و …)، کمیساریا و دولت افغانستان برنامه ای هماهنگ نشده است. رفت و آمد مهاجرین افغانستانی مقیم ایران به افغانستان علاوه بر افزایش تعاملات فرهنگی و اقتصادی باعث می گردد که مهاجرینی که در ایران به دنیا آمده اند و یا سالیان طولانی مقیم ایران هستند، بیشتر با کشورشان آشنا شوند و در صورت بازگشت به افغانستان، بازگشتی پایدار داشته باشند و در بخش های مختلف به بازسازی و خدمت به مردم کشور مشغول گردند.
5- اتباع افغانستانی دارای #برگه_سرشماری
برای اتباع افغانستانی دارای برگه سرشماری امکان خروج و مراجعت از ایران وجود ندارد و در صورت خروج از ایران برگه سرشماری آنها باطل می شود. همچنین تردد و سکونت هموطنان دارای #برگه_سرشماری_سبزرنگ فقط در شهرستان استانی که در برگه سرشماری ذکر شده، مجاز می باشد و اگر افراد مذکور در شهرستان و استان دیگری به غیر از استان صادر کننده برگه سرشماری توسط پلیس دستگیر شوند؛ بعد از طی مراحل قانونی از ایران اخراج شده و برگه سرشماری شان هم #باطل می گردد و در صورتیکه فرد مذکور سرپرست خانواده باشد، ممکن است برگه سرشماری همه اعضای خانواده نیز باطل شود. در حال حاضر برای افراد دارای برگه سرشماری صدور برگ تردد بین شهری امکان پذیر نمی باشد همچنین انتقال پرونده از یک شهر به شهر دیگر انجام نمی شود.
اگر یک فرد دارای برگه سرشماری بخواهد به افغانستان برگردد، باید به اردوگاه های مراقبتی و یا مرکز بازگشت مراجعه نماید که بعد از انگشت نگاری و ابطال برگه سرشماری، به طرف مرز اعزام می شوند.
6- اتباع افغانستانی فاقد مدرک اقامتی معتبر
آندسته از اتباع افغانستانی که بصورت قاچاق به ایران آمده اند و یا دارای مدرک اقامتی معتبر نمی باشند، جهت خروج از ایران، باید به اردوگاه های مراقبتی و یا مرکز بازگشت مراجعه نمایند که بعد از انگشت نگاری، به طرف مرز اعزام می شوند.
اتباع خارجی فاقد مدرک اقامتی معتبر، در هر شهر و مکانی توسط پلیس دستگیر شوند؛ بعد از طی مراحل قانونی از ایران اخراج می شوند.
خانم های مجرد و یا متاهل دارای کارت آمایش و یا برگه سرشمای و یا فاقد مدرک اقامتی معتبر را به تنهایی به طرف مرز اعزام نمی کنند و باید یکی از اقارب نزدیک مثل شوهر و یا پدر و یا برادر باید با آنها همراه باشد.