- یک‌شنبه, 01 اسد 1402|11:01
- 0 نظر
جلوگیری از پیامدهای منفی تغییرات اقلیمی در افغانستان نیازمند اقدامات جدی است
گرمایش هوا، خشکسالی های پی هم، پایین رفتن سطح آب زیرزمینی به حد میانگین تا یازده متر، باران های غیرموسمی و سیلاب های ناشی از تغییرات اقلیمی، منجر به آواره شدن مردم، کاهش مالداری و از بین رفتن هزاران هکتار زمین زراعتی در افغانستان شده است.
گرمایش هوا، خشکسالی‌های پی‌هم، پایین رفتن سطح آب زیرزمینی به حد میانگین تا یازده متر، باران‌های غیرموسمی و سیلاب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، منجر به آواره شدن مردم، کاهش مالداری و از بین رفتن هزاران هکتار زمین زراعتی در افغانستان شده‌است.
آگاهان امور می‌گویند، برای حل این مشکل در کنار اقدامات دیگر، باید آب‌های کشور مدیریت شود و اگر این کار صورت نگیرد مردم دچار فاجعه می‌شوند، اما وزارت انرژی و آب می گوید که تلاش‌ها برای مدیریت آب و رفع این مشکل جریان دارد.
کاهش بارنده‌گی
در گزارش سالانۀ وزارت زارعت که در سال 1400 در مورد هواشناسی منتشر شده آمده‌است که در ماه جنوری سال 2019 میلادی 1650 اعشاریه پنج ملی‌متر، در جنوری سال 2020 میلادی 993 اعشاریه 89 ملی‌متر و در جنوری سال 2021، 101 اعشاریه 63 ملی‌متر بارنده‌گی در سطح کشور صورت گرفته‌است.
بر بنیاد این آمار، میزان بارنده‌گی در جنوری سال 2021 نسبت به همین ماه سال 2019، 16 برابر کاهش داشته‌است.
در جنوری سال 2019 میزان بارنده‌گی در ولایت نیمروز صفر است؛ اما میانگین میزان بارنده‌گی در ولایات هلمند، فراه، قندهار و ننگرهار 11 اعشاریه 9 ملی‌متر بوده و در بقیه ولایات اوسط میزان بارنده‌گی 55 اعشاریه دو ملی‌متر نشان داده شده‌است.
در جنوری سال 2020 ولایات بغلان، ننگرهار، بلخ، بامیان و سمنگان کمترین بارنده‌گی را داشته و میانگین میزان آن به پنج اعشاریه هفت ملی‌متر می‌رسد. در این مدت میزان اوسط بارنده‌گی در بقیه ولایات 33 اعشاریه دو ملی‌متر بوده‌است.
در جنوری سال 2021 میزان بارنده‌گی در 15 ولایت کشور (ارزگان، زابل، فراه، دایکندی، نیمروز، قندهار، غزنی، پروان، کاپیسا، لوگر، هلمند، کندز، غور، میدان‌وردک و ننگرهار) صفر و اوسط میزان بارنده‌گی در ولایات دیگر پنج اعشاریه سه ملی‌متر نشان داده شده‌است.
همچنان، بربنیاد گزارش ادارۀ هواشناسی که در 18جوزای سال روان منتشر شده، استیشن‌های هواشناسی در ولایات هرات، لشکرگاه مرکز هلمند، قندهار و چغچران (فیروزکوه) مرکز ولایت غور نشان می‌دهد که در جریان پنج سال گذشته کمترین بارنده‌گی در سال 2021 بوده‌است.
ادارۀ هواشناسی افغانستان میگوید، بر بنیاد معلومات استیشن‌های هواشناسی در مناطق یادشده، میزان اوسط بارنده‌گی در سال 2018 حدود 540 ملی‌متر، در سال 2019 حدود 1610 ملی‌متر، در سال 2020 حدود 1110 ملی‌متر، در سال 2021 حدود 260 ملی‌متر و در سال 2022 حدود 610 ملی‌متر بوده‌است.
به اساس معلومات وزارت زراعت و مالداری، در افغانستان در مجموع 2.2 میلیون هکتار زمین آبی و 1.1میلیون هکتار زمین للمی وجود دارد که از آن میان زمین‌های آبی ده درصد با استفاده از تکنالوژی عصری آبیاری می‌شود و آبیاری زمین‌های للمی به صورت معمول وابسته به بارندگی‌های موسمی است.
این در حالی است که بر اساس دومین گزارش ملی تغییر اقلیم، که از سوی ادارۀ محیط زیست در جدی سال 1396 خورشیدی به نشر رسیده‌است، نقاط مرتفع مرکزی افغانستان شاهد کاهش تقریبا 40 درصد بارنده‌گی بهاری بوده و از آن به بعد طبق پیش‌بینی‌های این اداره پنج الی 10 درصد کاهش بارندگی در مناطق مرتفع مرکزی و شرق کشور تا سال 1429 متصور است.
پایین رفتن سطح آب زیرزمینی
در پنج سال اخیر کاهش بارنده‌گی و استفادۀ بی‌رویه از آب در افغانستان سبب شده‌است که سطح آب زیرزمینی به گونۀ میانگین تا یازده متر پایین برود.
آژانس خبری پژواک از 20 تن در ده ولایت کشور (قندهار، ننگرهار، بلخ، هرات، کابل، باغیس، لغمان، خوست، پروان و بغلان) پرسیده که در پنج سال گذشته سطح آب تا چه حد پایین رفته‌است.
آن‌ها این ارقام را با توجه به کاهش سطح آب چاه‌های مناطق‌شان در پنج سال اخیر، با ما در میان گذاشته‌اند.
با توجه به میانگین سطح این ارقام، در پنج سال گذشته سطح آب در این ولایات که تا حدی می‌توانند نمایانگر تمام کشور باشند، به گونۀ اوسط تا 11 متر پایین رفته‌است.
نثاراحمد، باشندۀ ناحیه سوم شهر فراه میگوید که چاه آب حویلی‌اش سال پار خشکیده و اکنون آب آشامیدنی مورد نیاز خانواده‌اش را از یک شرکت یخ فروشی تهیه می‌کند.
با پایین رفتن روزافزون سطح آب، شماری از شهروندان کشور به ویژه پایتخت‌نشینان با چالش کمبود آب دست‌وپنجه نرم می‌کنند. آنان راه‌های طولانی را می‌پیمایند تا آب مورد نیازشان را بدست آورند.
قیس نه ساله، باشندۀ کوه افشار شهر کابل و شاگرد صنف دوم، پس از آن‌که از مکتب به خانه می‌رسد با اندام ضعیف و زیر آفتاب سوزان آب را از مسجد باغ بالا به خانۀ خود در بلندی کوه یادشده می‌برد.
وی میگوید که یک بشکه آب برای خانواده‌اش بسنده نیست و در انتقال آب خواهرش نیز او را همراهی می‌کند.
شفیع‌الله زاهد، رئیس آبرسانی کابل نیز میگوید که از میان 76 حلقه چاه آب مربوط این ریاست، چهل حلقۀ آن خشک شده و دوه حلقه چاه آب در یک ماه پسین خشکیده‌است.
به اساس معلومات او، سیستم آبرسانی برای سه میلیون تن در کابل برنامه‌ریزی شده، اما اکنون با فعال بودن 36 حلقه چاه آب در شهر کابل، به 40 فیصد باشندگان این شهر آب می‌رساند و70 درصد باشندگان خانه‌های سر کوه‌ها در کابل خدمات آبرسانی ندارد.
خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی
روح‌الله امین، رئیس تغییر اقلیم ادارۀ محیط زیست کشور میگوید که از سال 1329 هجری شمسی تاکنون گرمایش هوا در کشور به‌طور اوسط 1.8 درجه بلند رفته‌است و این تغییر باعث خشکسالی‌های پی‌هم، باران‌های بی‌موقع، سیلاب‌ها و بازماندن زمین‌های زراعتی از کشت و زراعت شده‌است.
به گفتۀ او، باران‌های غیرموسمی و ادامۀ خشکسالی در ده سال اخیر تاثیرات مفنی بر زراعت داشته و در این مدت از اثر خشکسالی و سیلاب‌ها بیش از صد هزار هکتار زمین زراعتی و حدود 46 هزار هکتار باغ‌ها از بین رفته‌است.
وزارت خارجۀ افغانستان گفته‌است که این کشور در سال 1401 به دلیل پیامدهای منفی تغییرات اقلیمی بیش از دو میلیارد دالر خسارت دیده‌است.
عبدالقهار بلخی، سخنگوی این وزارت گفته‌است، برای جلوگیری از خسارات احتمالی و آمادگی جامعه برای مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی، کمک‌های انکشافی جامعۀ جهانی حیاتی است. بلخی گفته‌است تا زمانی‌که افغانستان به ثبات اقتصادی نرسد، چنین حمایت‌هایی ضروری می‌باشد.
در همین حال، باشنده‌گان برخی ولایت از خشکسالی و خسارات ناشی از آن شکایت دارند.
گل‌محمد یک تن از دهاقین ولسوالی نادعلی ولایت هلمند میگوید: «ما در سال‌های قبل از یک جریب زمین 400 تا 600 دانه تربوز بدست می‌آوردیم، اما امسال به دلیل کمبود آب، هیچ کشت نکردیم.»
پاچاخان یک تن از باشنده‌گان شهر ترینکوت مرکز ولایت ارزگان نیز میگوید: «در گذشته که آب بود دهاقین می‌توانستند 20 جریب زمین را کشت کنند، اما به دلیل خشکسالی‌های اخیر این دهاقین نمی‌توانند، نیمی از آن را کشت کنند.»
این در حالی است که محمدحلیم رافیع، سخنگوی ادارۀ ملی احصائیه میگوید: «مجموع زمین‌های کشت شده در سال 1402 خورشیدی به 2.8 میلیون هکتار می‌رسد که از این میان دو میلیون هکتار آن آبی و بیش از 800 هزار هکتار آن زمین‌های للمی می‌باشد که 7.7 درصد افزایش را به مقایسه سال‌های قبل نشان می‌دهد.»
متضرر شدن مالداری
صدراعظم عثمانی، معین مسلکی وزارت زراعت، آبیاری و مالداری میگوید: «متاسفانه به دلیل خشکسالی‌های چند سال اخیر بیش از دو صد هزار مواشی تلف شده‌است.»
در دومین گزارش تغییر اقلیمی ادارۀ محیط زیست که در سال 1396 منتشر شده آمده بود که به دلیل خشکسالی‌های متواتر و پی‌هم، از پنج میلیون گاو و 30 میلیون گوسفند و بز، اکنون این رقم به سه میلیون گاو و 16میلیون گوسفند و بز در افغانستان کاهش داشته که افت 50 درصدی در عرصۀ مالداری را نشان می‌دهد.
عبدالاحد قلیل، رئیس عمومی منابع طبیعی وزارت زراعت میگوید که نبود باران‌های موسمی باعث شده تا زمین‌های للمی و علفچرها در ولایات شمالی کشور از بین برود و زمینه از بین رفتن و کاهش مالداری را به دنبال داشته باشد.
وی میگوید: «علفچرها در این ولایات به دلیل خشکسالی به کلی از بین رفته‌است و مواشی برای خوردن چیزی ندارد، حتی یک عده مالداران مواشی شان را به ولایت غور و ولایت‌هایی که آنجا علف است، انتقال داده‌اند. برخی این مالداران حتی مجبور شده‌اند که مواشی شان را به قیمت خیلی پایین به فروش برسانند.»
آواره شدن مردم به دلیل نبود آب
عبدالمطلب حقانی، سخنگوی وزارت امور مهاجرین وعودت‌کنندگان میگوید، ارزیابی این وزارت نشان می‌دهد که از اثر کمبود آب و خشکسالی‌های سال‌های پسین شماری از مردم در ولایات نیمروز، فراه، غور و هرات به ولسوالی‌ها و مراکز ولایات رفته‌اند.
به گفتۀ او، در یک سال پسین 108 هزار تن از مناطق اصلی شان به علت نبود آب آواره شده‌اند.
ارزیابی وزات دولت در امور رسیدگی به حوادث نشان می‌دهد که خشکسالی در سال روان خورشیدی دست‌کم بیست ولایت افغانستان در شمال، شمال غرب، جنوب غرب و بخش‌های مرکزی کشور را به شدت آسیب زده‌است.
عبدالعزیز 46 ساله، باشندۀ اصلی منطقۀ سردشت مربوط مرکز ولایت نیمروز میگوید که به دلیل کمبود آب همراه با خانواده‌اش به شهر زرنج مرکز این ولایت بیجا شده‌است.
او گفت که در منطقۀ سردشت باغ و زمین‌های زراعتی دارد، اما به دلیل کمبود آب آبیاری نمی‌شد. همچنان او خاطرنشان کرد که آب نوشیدنی منطقۀ یادشده نیز شور بود و از ناگزیری اکنون در شهر زرنج زنده‌گی می‌کنند.
«برای جلوگیری از فاجعه باید اقدام شود»
پوهندوی محمدداوود شیرزاد، رئیس پوهنځی محیط زیست پوهنتون کابل میگوید، افغانستان ششمین کشور آسیبدیده از تغییرات اقلیمی در جهان است و وضعیت تغییرات اقلیمی کشور به سوی منفی در حرکت است.
به گفتۀ وی، یکی از عوامل خشکسالی در افغانستان این است که بارنده‌گی کمتر و نامتعادل شده‌است، در موقع نیاز بارنده‌گی صورت نمی‌گیرد و زمانی که به باران‌ها نیاز نباشد، بارنده‌گی آغاز می‌شود.
شیرزاد میگوید، طی ده سال گذشته در کابل که یک شهر پرجمعیت و مصرف آب نیز در آن بیشتر است، سطح آب تا 10 متر پایین رفته‌است.
وی می‌افزاید: «متاسفانه این یک کمبود بسیار فاحش است، اگر از آن جلوگیری نشود، به یک فاجعۀ منجر خواهد شد.»
وی گفت، حکومت و مردم مسؤولیت دارند تا به گونۀ مشترک در زمینۀ حل این مشکل تلاش کنند، حکومت باید آب را مدیریت کند و اگر این کار صورت نگیرد، افغان‌ها با فاجعۀ ناشی از کمبود آب مواجه خواهند شد.
شیرزاد از مردم خواست تا در مصرف آب صرفه‌جویی کرده و همچنان برای آب مصرف شده چاه‌هایی را حفر کنند تا از طریق آن آب دوباره به زمین نفوذ کند.
از سویی‌هم، قاری مطیع‌الله عابد سخنگوی وزارت انرژی و آب میگوید که از چند دهه به این‌سو به دلیل تغییرات اقلیمی در جهان، تراکم جمعیت، فعالیت‌های اقتصادی، زراعتی و صنعتی و سایر عوامل نیاز به آب روز به روز در حال افزایش است و در مقابل منابع تغذیۀ آب محدودتر می‌شود و افغانستان نیز در میان آسیب‌پذیرترین کشورهای جهان قرار دارد.
وی بدون ارایۀ جزئیات می‌افزید، این مشکل بیشتر در ولایات غربی، جنوب‌غربی، مرکزی و جنوبی کشور به ثبت رسیده‌است؛ اما سایر نقاط کشور نیز از اثرات منفی آن در امان نیستند.
عابد میگوید، به دلایل مختلف در اکثریت مناطق بیشتر تعادل تغذیه و تخلیۀ آب زیرزمینی باهم برابر نیست.
وی همچنان گفت که این وزارت به مهار کردن آب متعهد بوده، پروژه‌های متعددی را در این زمینه تطبیق کرده‌است و کار برخی بندها از جمله بند بخش‌آباد فراه جریان دارد.
به گفتۀ او، چندین پروژه در بند قرغۀ کابل تطبیق شده و آب دره‌های پغمان که از شهر کابل خارج می‌شد، مهار گردیده‌است، از حفر خودسرانۀ چاه‌های عمیق جلوگیری شده و در زمینۀ انتقال آب از ولایت پنجشیر و بند شاهعروس به کابل نیز پیشرفت شده‌است.