«وحدت ملی» در عمل؛ در ولایت های پشتون نشین هیچ والی ای از دیگر اقوام نیست

برکناری نقیب‌الله فایق، والی فاریاب و معرفی والی دیگری برای این ولایت از سوی رئیس‌جمهور جنجال‌برانگیز شد. خبرها از فاریاب می‌رسانند که وضعیت در دوروبر ساختمان ولایت متشنج است و مردم مسلح خود را به مقام ولایت رسانده‌اند تا مانع معرفی والی جدید شوند؛ حکومت هم در برابر اعتراض مردم والی تازه‌اش، محمدداوود لغمانی را در مقر لوای ارتش معرفی کرده است.

صدای نشرشده از مارشال عبدالرشید دوستم هم فضا را بیشتر از پیش داغ ساخته است. مارشال دوستم در این نوارصوتی از مردم می‌خواهد مانع معرفی محمدداوود لغمانی به عنوان والی فاریاب شوند. او در این تماس به مردم دستور داده است تا «گلوله‌یی بر پیشانی» والی تازه‌تقرر شلیک کنند.

سلام‌وطندار به بهانۀ این گزینش و جابه‌جایی و اوج‌گیری تنش‌ها، سری زده است به جابه‌جایی و تقرر والی‌ها در مدت زمان زعامت رئیس‌جمهور غنی از 1395 تا 1400. بر بنیاد یافته‌های سلام‌وطندار، در 15 ولایت عمدتاً پشتون‌نشین، والی‌ها همیشه پشتون انتخاب شده‌اند و در تمام پنج سال تغییر و تبدیل نشده‌اند، اما برعکس، در ولایت‌های عمدتاً تاجیک‌، اوزبیک و هزاره‌نشین در همین مدت‌زمان، والی‌ها تغییر و تبدیل شده‌اند. رئیس‌جمهور غنی در مدت‌زمان حکومتش مجموعاً در پنج ولایت والی‌های پشتوزبان برگزیده است.

تلاش کردیم در این باره دیدگاه ادارۀ مستقل ارگان‌های محلی را داشته باشیم؛ اما با تماس‌های پی‌هم موفق به دریافت پاسخ نشدیم.

باشنده‌گان ولایت‌ها همواره از عدم شناخت والی‌هایی که ارتباطی با ولایت مقررشده ندارند، شاکی بوده‌اند.

ولایت‌های عمدتاً پشتون‌نشین با والی‌های پشتون
در پنج سال گذشته ولایت‌های هلمند، پکتیا، پکتیکا، خوست، لوگر، زابل، ارزگان، کندهار، نورستان، لغمان، کنر، ننگرهار، غزنی و کندز والی‌های پشتون داشته‌اند.

حیات‌الله حیات که هم‌اکنون سرپرست وزارت داخله است به تاریخ 21 حمل سال 1395 خورشیدی به عنوان والی هلمند معرفی شد، پس از آقای حیات جنرال محمدیاسین در جوزای سال 1397 خورشیدی و جنرال نبی الهام در اواخر سال 1399 خورشیدی به عنوان والی برای این ولایت معرفی شدند.

در همین مدت برای ولایت پکتیا نصرت‌الله ارسلا، شمیم خان کتوازی که هم‌اکنون رئیس ارگان‌های محلی است و محمدحلیم فدایی برای ادارۀ امور این ولایت معرفی شدند که تمام‌شان به زبان رایج این ولایت صحبت می‌کنند و از نگاه قومی با باشنده‌گان پکتیا هم‌خوانی دارند.

در پکتیکا، امین‌الله شارق، الیاس وحدت و مجیب‌الرحمان ثمکنی برای مدیریت این ولایت در جریان حکومت محمداشرف غنی معرفی شدند.

خوست در پنج سال پسین حکم‌خان حبیبی، محمدحلیم فدایی و جنرال مهمند کتوازی در این مدت مسئولیت نظارت از امور کاری این ولایت را داشتند.

برای ولایت لوگر پنج والی که یک تن آن پشتون و یک تاجیک می‌باشد، معرفی شده است. محمدحلیم فدایی در سال 1395 خورشیدی، نیازمحمد امیری در سال 1397، محمدانور اسحاق‌زی در سال 1398، محمداجمل شاپور در سال 1399 خورشیدی و هم‌اکنون عبدالقیوم رحیمی مسئولیت ادارۀ ولایت لوگر را بر عهده دارند.

در غزنی نیز عبدالکریم متین، وحیدالله کلیمزی و سیدعمر نورستانی که همه پشتون هستند، در پنج سال پسین به عنوان والی این ولایت معرفی شده‌اند. در ولایت زابل نیز والی‌های معرفی‌شدۀ پنج سال پسین پشتون‌اند؛ خیال‌محمد حسینی، رحمت‌الله یارمل، محمدنبی احمدزی و احمدگل رسولی از افرادی‌اند که در این پنج سال به عنوان والی زابل ایفای وظیفه کرده‌اند.

حاجی اسدالله و محمدعمر شیرزاد از چهره‌هایی‌اند که در پنج سال اخیر به عنوان والی در ارزگان ایفای وظیفه کرده‌اند.

همایون عزیزی در سال 1395 خورشیدی، جنرال زلمی ویسا در سال 1397 خورشیدی، حیات‌الله حیات در سال 1398 و روح‌الله خان‌زاده از 1399 تاکنون مسئولیت ولایت کندهار را داشتند.

در سال‌های 1395 حافظ عبدالقیوم برای بار نخست والی نورستان معرفی شد، پس از آن در سال 1399 خورشیدی عبدالغفور ملکزی و در سال 1400 برای بار دوم حافظ عبدالقیوم مسئولیت ولایت نورستان را عهده‌دار گشت.

برای لغمان از سال 1395 خورشیدی تا کنون عبدالجبار نعیمی، آصف ننگ و رحمت‌الله یارمل که همه از لحاظ قومی پشتون‌اند، به عنوان والی معرفی شده‌اند.

برای ولایت کنر نیز در این مدت سه والی معرفی شده‌اند؛ وحیدالله کلیمزی در سال 1349، عبدالستار میزکوال در سال 1397 و محمداقبال سعید در سال 1399 به عنوان والی کنر معرفی شده‌اند.

گلاب منگل در سال 1395، حیات‌الله حیات در سال 1397، پس از حیات‌الله حیات، در همین سال شاه‌محمود میاخیل و در سال 1399 خورشیدی ضیاالحق امرخیل که همه مربوط یک قوم می‌شوند، به عنوان والی ننگرهار معرفی شده‌اند.

در پنج سال پسین برای ولایت کندز نیز والی‌های همه از یک قوم معرفی شده‌اند؛ اسدالله عمرخیل در سال 1394، عبدالجبار نعیمی در سال 1399 خورشیدی و پس از آن عبدالستار میزکوال به عنوان والی این ولایت معرفی شده‌اند.

برای بغلان نیز در زمان ریاست‌جمهوری محمداشرف غنی 6 والی معرفی شده است که از این میان تنها یک تن تاجیک و مابقی همه از یک قوم بوده‌اند. عبدالحی نعمتی، عبدالقدیم نیازی، فریداحمد بسیم، تاج‌محمد جاهد، ذبیح‌الله حساس و اکبر بارکزی از کسانی‌اند که مدیریت بغلان را به عهده داشته‌اند.

ولایت‌های تاجیک‌نشین با والی‌ها پشتون
اما برخلاف روحیۀ مقرری‌ها در 15 ولایت یادشده، برای ولایت‌های هرات، بادغیس، نیمروز، فاریاب و تخار والی‌های غیر اقوام ساکن در آن‌ها معرفی شده است.

ولایت هرات در پنج سال پسین سه والی داشته است که یکی آن پشتون و دو تن دیگر تاجیک می‌باشد؛ از این میان محمدآصف رحیمی حدود چهار سال، عبدالقیوم رحیمی حدود یک‌سال و هم‌اکنون هم وحید قتالی والی این ولایت است.

در کنار هرات، بادغیس هم از جمله ولایاتی‌ست که رئیس‌جمهور غنی در کنار والی تاجیک، یک والی پشتون برای آن معرفی کرده است. عبدالغفور ملکزی پشتون حدود 4 سال و از یک سال این‌سو حسام‌الدین شمس که از لحاظ قومی تاجیک بوده به کرسی مقام ولایت بادغیس تکیه زده است.

نیمروز نیز از ولایاتی است که در پنج سال پسین در کنار والی‌های تاجیک، والی پشتون هم برای آن مقرر شده است. مهندس سمیع، سیدولی سلطان و زمریالی احدی از کسانی‌اند که در این مدت مسئولیت ولایت نمیروز را داشتند.

برای ولایت‌ تخار یک والی اوزبیک، یک والی هزاره، یک والی تاجیک و یک والی پشتون معرفی شده است؛ یاسین ضیا از لحاظ قومی تاجیک از سال 1394 خورشیدی تا 1396، فضل‌الله مجددی، پشتون 1396 خورشیدی و عبدالحق شفق هزاره سال 1398 خورشیدی به عنوان والی در تخار فعالیت کرده‌اند و در حال حاضر مولوی عبدالله قرلق، اوزبیک از سال 1399 خورشیدی تاکنون والی تخار است.

در کنار هرات، بادغیس، نیمروز و تخار، فاریاب نیز از ولایاتی است که برای وارسی امور آن والی پشتون معرفی شده، اما پس از معرفی شخصی به نام محمدداوود که باشندۀ لغمان می‌باشد، مردم دست به اعتراض زده‌اند. معترضان می‌گویند، ولایت فاریاب کادرهای ورزیده دارد، نیاز به معرفی فردی که با جغرافیا، فرهنگ و مردم آن ندارد، نیست.

ولایت‌‌هایی که والی‌های تاجیک دارند
در کنار 15 ولایتی که در پنج سال پسین هیچ والی تاجیک نداشتند، ولایت‌‌های بلخ، بدخشان، فراه، غور، پنجشیر و پروان نیز از ولایاتی هستند که در این مدت هیچ والی پشتون نداشتند.

مقام ولایت بلخ پس از کنار رفتن عطامحمد نور در سال 1397 خورشیدی برای اسحاق رهگذر واگذار شد و پس از آقای رهگذر در سال 1399 خورشیدی این سمت به فرهاد عظیمی رسید.

در کنار بلخ، بدخشان نیز در پنج سال پسین از سوی دو والی تاجیک و یک والی اوزبیک اداره شده است. شاه‌‌ولی‌الله ادیب از سال 1391 خورشیدی تا 1395، احمد فیصل بگیزاد تا سال 1399 خورشیدی والی بدخشان بوده‌اند و در حال حاضر محمدزکریا سودا بر کرسی انی ولایت تکیه زده است.

غور نیز در پنج سال پسین از سوی تاجیک‌ها اداره می‌شود که غلام‌ناصر خاضع، نورمحمد کوهنورد و عبدالظاهر فیض‌زاده از شخصیت‌هایی‌اند که این ولایت را رهبری می‌کردند.

در کنار غور، بدخشان و بلخ ولایت فراه نیز در پنج سال پسین از سوی تاجیک‌ها اداره می‌شود. عبدالبصیر سالنگی حدود یک‌ونیم سال و پس از آن شعیب ثابت حدود دوونیم سال این ولایت را رهبری می‌کردند، اما از یک سال به این‌سو تاج‌محمد جاهد به عنوان والی این ولایت معرفی شده است.

در ولایت پروان محمدعاصم عاصم و فضل‌الدین عیار والی این ولایت بوده‌اند که هر دو از لحاظ تباری تاجیک می‌باشند. آقای عاصم حدود دو سال مسئولیت پروان را داشت، اما پس از آن تااکنون فضل‌الدین عیار والی این ولایت است.

در کنار پروان، پنجشیر در پنج سال اخیر تنها یک والی داشته که آن هم تاجیک بوده است؛ کمال‌الدین نظامی.

ولایت‌هایی که از سوی هزاره‌ها، اوزبیک‌ها و دیگر اقوام مدیریت می‌شوند

در این بخش ولایت‌های جوزجان و سرپل از سوی اوزبیک‌ها، بامیان و دایکندی از سوی هزاره‌ها و ولایت‌های سمنگان، میدان وردک و کاپیسا در پنج سال اخیر از سوی والی‌های تاجیک‌، پشتون و اوزبیک رهبری شده است.

مولوی لطف‌الله عزیز و جنرال محمدهاشم که به تازه‌گی از سوی ادارۀ ارگان‌های محلی به عنوان والی جوزجان معرفی شده‌ است، در پنج سال گذشته این ولایت را رهبری کرده‌اند.

در ولایت سرپل نیز اوزبیک‌ها، ترکمن‌ها و هزاره‌ها در رهبری این ولایت قرار داشته‌اند که محمدظاهر وحدت، عبدالقادر آشنا، محمدنور رحمانی و به تازه‌گی‌ قربان مراد مراد به کرسی ولایت تکیه زده است.

ولایت‌های بامیان و دایکندی در پنج سال گذشته از سوی هزاره‌ها رهبری می‌شود و تاکنون از هیچ قوم دیگری برای مدیریت آن گزینش نشده است.

محمد بلیغ، سیدانور رحمتی، احمدضیا همدرد و رشیده شهیدی که به تازه‌گی به عنوان والی دایکندی معرفی شده، در پنج سال گذشته این ولایت را رهبری کرده‌اند.

در کنار دایکندی، بامیان در 5 سال پسین تنها دو والی داشت که طاهر زهیر حدود چهار سال این ولایت را رهبری کرد و پس از آن سیداعلا رحمتی به عنوان والی این ولایت معرفی شد.

عبدالرحمان طارق، مظفر‌الدین یمین، دکتر شاه‌جهان، زندی‌گل زمانی، حیات‌الله حیات و عبدالمجید خوگیانی از کسانی‌اند که رهبری میدان‌وردک را بر عهده داشته‌اند.

در پنج سال گذشته برای سمنگان محمدکریم خطدان، عبداللطیف ابراهیمی و محمدداوود کلکانی والی بوده‌اند. کریم خطدان از قوم ترکمن، عبداللطیف ابراهیمی از قوم اوزبیک و محمدداوود کلکانی تاجیک است.

کاپیسا در پنج سال اخیر از سوی یک اوزبیک و یک پشه‌یی اداره می‌شود. نخست سیدخالد هاشمی از قوم اوزبیک و از ولایت فاریاب دست‌کم دو سال والی بود، اما پس از آن عبداللطیف مراد، از قوم پشه‌یی به کرسی مقام ولایت رسید و تاکنون این سمت را حفظ کرده است.

اطلاعات این گزارش بر بنیاد داده‌های حکومت محلی ولایت‌ها از سوی خبرنگاران سلام‌وطندار در سراسر افغانستان جمع‌آوری شده است.