کاهش بی سابقه کشت کوکنار؛ افغانستان جایگاه خود در بازار جهانی تریاک را از دست داد

بر اساس این گزارش، سطح زیر کشت کوکنار در افغانستان که در پایان سال 2022 حدود 233 هزار هکتار برآورد می‌شد، در سال 2023 به حدود 10 هزار و 800 هکتار کاهش یافته است. این افت چشمگیر پس از اجرای ممنوعیت کشت کوکنار از سوی طالبان در آپریل 2022 رخ داده است.

کاهش سطح زیر کشت به‌طور مستقیم بر میزان تولید تریاک تأثیر گذاشته؛ به‌گونه‌ای که تولید این ماده از حدود 6200 تن در سال 2022 به حدود 333 تن در سال 2023 کاهش یافته است. سازمان ملل این روند را معادل کاهش حدود 95 درصدی تولید تریاک در افغانستان ارزیابی کرده است.

بر اساس گزارش‌های تکمیلی UNODC، در سال 2024 سطح زیر کشت کوکنار نسبت به سال پیش از آن حدود 19 درصد افزایش داشته، اما همچنان در مقایسه با دوره پیش از ممنوعیت، در سطحی بسیار پایین باقی مانده است. در سال 2025 نیز سطح زیر کشت حدود 10 هزار و 200 هکتار برآورد شده که نسبت به سال قبل نزدیک به 20 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

تولید تریاک در سال 2025 نیز حدود 296 تن تخمین زده شده است؛ رقمی که نسبت به سال قبل 32 درصد کاهش نشان می‌دهد و همچنان فاصله قابل توجهی با تولید پیش از اعمال ممنوعیت دارد.

دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد در عین حال هشدار داده است که کاهش ناگهانی تولید تریاک، پیامدهای اقتصادی جدی برای کشاورزان و جوامع روستایی افغانستان به همراه داشته و نیاز به حمایت از معیشت‌های جایگزین و پایدار را بیش از پیش برجسته کرده است.

افغانستان که پیش از این بیش از 80 درصد تریاک غیرقانونی جهان را تأمین می‌کرد، اکنون سهمی بسیار محدود در این بازار دارد. در مقابل، گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد که میانمار با تولید حدود 1010 تن تریاک در سال 2025، به بزرگ‌ترین منبع شناخته‌شده تریاک غیرقانونی در جهان تبدیل شده است.

سازمان ملل همچنین اعلام کرده است که کاهش عرضه تریاک و هروئین افغانستان، باعث تغییر در زنجیره‌های توزیع جهانی، افزایش قیمت تریاک میانمار و ورود هروئین تولید جنوب‌شرق آسیا به بازارهایی شده است که پیش‌تر عمدتاً وابسته به تولیدات افغانستان بودند.

UNODC با وجود تأکید بر موفقیت کاهش تولید تریاک در افغانستان، هشدار داده است که این تحول می‌تواند پیامدهای غیرمستقیمی همچون افزایش تولید در دیگر کشورها، تغییر مسیرهای قاچاق و گسترش مواد مخدر مصنوعی در بازار جهانی را به دنبال داشته باشد.

بررسی گزارش‌های سازمان ملل نشان می‌دهد که ممنوعیت سراسری کشت کوکنار، اجرای سخت‌گیرانه آن در ولایات، برخورد میدانی با مزارع غیرقانونی و اقدامات بازدارنده علیه قاچاق مواد مخدر، از عوامل اصلی کاهش چشمگیر تولید تریاک در افغانستان بوده است. هرچند این سیاست‌ها هزینه‌های کوتاه‌مدت اقتصادی برای بخشی از جامعه روستایی به همراه داشته، اما در مجموع توانسته یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های تولید تریاک جهان را در مدت‌زمانی کوتاه به حاشیه براند و توازن بازار جهانی مواد مخدر را تغییر دهد.